«Το μεγαλύτερο βάθος μεταξύ Κω – Νισύρου είναι 673 μέτρα το ονομάζουμε «Άβυσσο». Θεωρούμε επιστημονικά ότι από εκεί ήρθε η πολύ μεγάλη έκρηξη που είχε γίνει στην Κω πριν από 161.000 χρόνια. Τότε δεν υπήρχε η Νίσυρος»
«Υπάρχουν 4 μεγάλα ρηξιτεμάχη, τεκτονικά μπλοκ, στην Κω. Είναι η Κέφαλος, η Αντιμάχεια, το Ζηπάρι και ο Δίκαιος. Είναι 4 διαφορετικά τεκτονικά μπλοκ τα οποία συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο»
«Τα μεγάλα ρήγματα στον υποθαλάσσιο χώρο είναι πάνω από 20 και υπάρχουν πάρα – πάρα πολλά μικρότερα ρήγματα. Υπάρχουν όμως πολύ μεγάλες ενεργές ρηξιγενείς ζώνες στην περιοχή αυτή που θα μελετήσουμε και κυρίως ανάμεσα στην Κω και τη Νίσυρο»
Συνέντευξη στον «Σ» παραχώρησε η Παρασκευή (Εύη) Νομικού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), της οποίας, να αναφέρουμε, το διδακτορικό της ήταν, η αναγνώριση των ενεργών δομών στον υποθαλάσσιο χώρο και στη χέρσο μεταξύ Κω και Τήλου, γεγονός που σημαίνει πως γνωρίζει πολύ καλά την περιοχή μας, υποθαλάσσιο και χερσαίο χώρο.
Η κα Νομικού μας μιλά τόσο για την έρευνά της στον υποθαλάσσιο χώρο της Νισύρου το 2010 και τα αποτελέσματά της, τα οποία συνδέονται με τον υποθαλάσσιο χώρο της Κω, όσο και για την έρευνα που θα ξεκινήσει στις αρχές του νέου χρόνου, η οποία αφορά στην χαρτογράφηση της παράκτιας ζώνης από τα Θερμά μέχρι το ακρωτήριο του Φωκά.
«Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η Κως έχει μεγάλες ενεργές ρηξιγενείς ζώνες στον υποθαλάσσιο χώρο, δηλαδή αυτό σημαίνει ενεργά ρήγματα τα οποία τα έχουμε χαρτογραφήσει, έχει γίνει και σεισμική έρευνα με ωκεανογραφικά πλοία και το πιο ιδιαίτερο είναι ότι, γνωρίζουμε τη συνέχεια αυτών των ρηγμάτων και στον χερσαίο χώρο. Έχουν δημοσιευθεί χάρτες οι οποίοι δείχνουν τη συνέχεια των ρηγμάτων της χερσαίας ζώνης προς τον υποθαλάσσιο χώρο. Αυτό μας ενδιαφέρει λόγω του ότι, πραγματικά η υδροθερμία στην Κω συνδέεται άμεσα με την τεκτονική» μας αναφέρει μεταξύ άλλων.
Μέσα από τη συνέντευξη μας δίνεται η ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα για τον υποθαλάσσιο - και όχι μόνο – χώρο, την ομορφιά του βυθού, τα ενεργά ρήγματα, ενώ πληροφορούμαστε στο ποιος ακριβώς είναι ο στόχος και ο σκοπός της έρευνας και κυρίως, πώς θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε προς όφελός μας τα αποτελέσματά της.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ερ: Κυρία Νομικού, είχα την τιμή και τη χαρά να σας γνωρίσω μέσα από τη συνέντευξη που μου είχατε παραχωρήσει τον Νοέμβριο του 2010, πριν από 11 ακριβώς χρόνια, όταν εξερευνούσατε τον υποθαλάσσιο χώρο της Νισύρου με το «Ναυτίλος» και είχατε ανακαλύψει καινούργιους υποθαλάσσιους κρατήρες.
Αλήθεια, πώς αξιοποιήθηκαν τα όντως εκπληκτικά συμπεράσματα της έρευνά σας;
Π.Ν.: Χαίρομαι κατ’ αρχήν που ξαναμιλάμε μετά από τόσα χρόνια και χαίρομαι που θυμάστε αυτά τα εκπληκτικά συμπεράσματα τα οποία έφερε στο φως η ωκεανογραφική μελέτη με το ωκεανογραφικό «Ναυτίλος» το 2010, το οποίο ανήκει στον διάσημο ωκεανογράφο Ρόμπερτ Μπάλαρντ ο οποίος ανακάλυψε το ναυάγιο του Τιτανικού. Ο κύριος σκοπός της αποστολής μας ήταν να βρούμε χαμένους, υποβυθισμένους κρατήρες, υποθαλάσσιους και μάλιστα να μελετήσουμε την μεγάλη έκρηξη που είχε γίνει στην Κω πριν από 161.000 χρόνια, η οποία πιστεύουμε, με επιστημονικά δεδομένα, ότι είναι βορειοανατολικά από τη Στρογγύλη μέσα στον κρατήρα της «Αβύσσου» στα 670 μέτρα βάθος όπου έχουμε βρει μια τεράστια καλδέρα, την οποία έχουμε χαρτογραφήσει. Αυτά τα συμπεράσματα, λοιπόν, έχουν αξιοποιηθεί, έχουν βγει πάρα πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις, έχουν γίνει πάρα πολλές ημερίδες και έχει ενημερωθεί κυρίως ο κόσμος της Νισύρου για το τι υπάρχει στον υποθαλάσσιο χώρο γύρω από το νησί. Βρήκαμε πολλούς κρατήρες, πολλούς ηφαιστειακούς δόμους, πλούσια χλωρίδα και πανίδα όπως τον γκρι καρχαρία, τα αυγά του καρχαρία που ήταν πάνω σε μαύρα κοράλλια σε βάθος 350μ βορειοανατολικά της Κονδελιούσσας πάνω σε ηφαιστειακούς δόμους, σπόγγους, όλα αυτά τα εκπληκτικά πράγματα κι αυτή τη στιγμή, κατατέθηκε ένας φάκελος υποψηφιότητας για να ενταχθεί η Νίσυρος στα παγκόσμια γεωπάρκα της Ουνέσκο. Άρα, λοιπόν, όλα αυτά τα δεδομένα του υποθαλάσσιου χώρου, του 2010, αξιοποιήθηκαν στο μέγιστο.
Γνωρίζουμε πολύ καλά τι συμβαίνει μεταξύ Κω και Νισύρου. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η Κως έχει μεγάλες ενεργές ρηξιγενείς ζώνες στον υποθαλάσσιο χώρο, δηλαδή αυτό σημαίνει ενεργά ρήγματα τα οποία τα έχουμε χαρτογραφήσει, έχει γίνει και σεισμική έρευνα με ωκεανογραφικά πλοία και το πιο ιδιαίτερο είναι ότι, γνωρίζουμε τη συνέχεια αυτών των ρηγμάτων και στον χερσαίο χώρο. Έχουν δημοσιευθεί χάρτες οι οποίοι δείχνουν τη συνέχεια των ρηγμάτων της χερσαίας ζώνης προς τον υποθαλάσσιο χώρο. Αυτό μας ενδιαφέρει λόγω του ότι, πραγματικά η υδροθερμία στην Κω συνδέεται άμεσα με την τεκτονική. Δηλαδή, είναι δύο επιστήμες, δύο ειδικότητες, η ηφαιστειότητα και η τεκτονική που σε αυτόν τον χώρο μεταξύ Κω και Νισύρου, ταυτίζονται, η μια επηρεάζει την άλλη.
Ερ: Όντως, η έρευνά σας είναι εκπληκτική. Εμείς οι μη μυημένοι, οι μη ειδικοί, μάθαμε πολλά.
Π.Ν.: Το όλο σκηνικό είναι εκπληκτικό. Αν καταφέρουμε να μεταφέρουμε την εικόνα του βυθού στα μάτια των παιδιών για να δουν πως είναι ο υποθαλάσσιος χώρος γύρω από τη Νίσυρο και την Κω, θα εντυπωσιαστούν. Η μορφολογία είναι μοναδική.
Ερ: Κυρία Νομικού, ορμώμενη από αυτό που μόλις είπατε, αναρωτιέμαι το πόσα θα είχαν να κερδίσουν τα παιδιά και της Κω εάν τους μεταφέρατε όλη αυτή τη γνώση. Δεν μπορώ να ξέρω εάν αυτό μπορεί να γίνει μέσα στα σχολεία ή σε μια εκδήλωση, αλλά θεωρώ πως η γνώση που θα λάμβαναν τα παιδιά θα ήταν μοναδική. Θα μάθαιναν τι συμβαίνει κάτω από τα πόδια τους…
Π.Ν.: Είναι μέσα στις προθέσεις του δήμου, το έχουμε συζητήσει με τον δήμαρχο, ότι, θα διοργανωθούν επιμορφωτικά σεμινάρια για τα παιδιά για να δουν τι συμβαίνει από άποψη ηφαιστειότητας, γεωλογίας, τεκτονικής, να δουν τους υποθαλάσσιους χώρους, τι τεχνολογίες θα χρησιμοποιήσουμε για να αναγνωρίσουμε τις θερμές πηγές.
Ερ: Πριν πάμε στην έρευνά σας, πείτε μου, πόσο είναι το μεγαλύτερο βάθος της θάλασσας ανάμεσα Κω και Νίσυρο;
Π.Ν.: Είναι 673 μέτρα και βρίσκεται βορειοανατολικά της Στρογγύλης γι αυτό κι εμείς την ονομάζουμε «Άβυσσο». Είναι μια όμορφη καλδέρα που όπως σας είπα, θεωρούμε επιστημονικά ότι από εκεί ήρθε η πολύ μεγάλη έκρηξη που είχε γίνει στην Κω. Το μεγάλο πάχος ελαφρόπετρας που βλέπετε στην Αντιμάχεια, προήλθε από την έκρηξη αυτού του ηφαιστειακού κέντρου πριν από 161.000 χρόνια. Τότε δεν υπήρχε η Νίσυρος. Η Νίσυρος βγήκε μετά από αυτή τη μεγάλη έκρηξη.
Ερ: Ας έρθουμε τώρα στην έρευνα που ξεκινάτε, η οποία αφορά στη διερεύνηση του γεωθερμικού δυναμικού της παράκτιας ζώνης πέριξ των Θερμών, καθώς και ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την προοπτική εκμετάλλευσης των θερμών πηγών.
Ας τα πάρουμε ένα ένα. Εξηγείστε μας τι περιμένουμε από την έρευνά σας;
Π.Ν.: Εμείς για πρώτη φορά θα χαρτογραφήσουμε την παράκτια ζώνη από τα Θερμά μέχρι το ακρωτήριο του Φωκά, δηλαδή μέχρι το φυλάκιο. Έχουμε ακούσει πάρα πολλές φορές και από ψαράδες και από δύτες ότι, υπάρχουν περιοχές πολύ κοντά στην ακτογραμμή, όπου βγαίνει θερμό νερό και φυσαλίδες. Δεν ξέρει κανένας πιστοποιημένα που τελικά υπάρχουν θερμές πηγές εκτός από αυτές που γνωρίζουμε πολύ καλά στα Θερμά. Θα γίνει, λοιπόν, πολύ αναλυτική χαρτογράφηση με πολυδεσμικά συστήματα. Είναι συστήματα χαρτογράφησης θαλάσσιου πυθμένα που θα μας δείξουν το ανάγλυφο του πυθμένα, πολύ κοντά στην ακτογραμμή. Επίσης, θα χρησιμοποιηθούν ρομποτικά συστήματα, τα οποία ουσιαστικά θα συλλέξουν οπτικό υλικό, δηλαδή βίντεο αλλά και φωτογραφίες έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα φωτομωσαϊκό. Τι εννοώ. Είναι σαν να μπορούσαμε να αφαιρέσουμε το νερό και να δούμε ακριβώς πώς είναι στην πραγματικότητα η τοπογραφία, η υφή του υποστρώματος. Έτσι, λοιπόν, θα μπορέσουμε να δούμε και να αξιοποιήσουμε πλέον τα καινούργια δεδομένα, πού υπάρχουν πηγές, άρα να τις αναγνωρίσουμε, κατά μήκος όλης αυτής της παραλίας. Το τρίτο βήμα είναι να γίνουν χημικές αναλύσεις. Θα γίνει δειγματοληψία όπου θα συλλέξουμε δείγμα από τις πηγές, από αυτές που ήδη ξέρουμε αλλά και από αυτές που θα ανακαλύψουμε, έτσι ώστε να γίνουν χημικές αναλύσεις για να προσδιορίσουμε τις συγκεντρώσεις των διαλυμένων αερίων, δηλαδή, διοξείδιο του άνθρακα, υδρόθειο, μεθάνιο, αλλά και αντίστοιχα διάφορα κύρια στοιχεία και ιχνοστοιχεία, δηλαδή, ποσοστό ασβεστίου, μαγνησίου, νατρίου, σιδήρου, αργιλίου, χρωμίου, κ.ά. Από αυτές τις χημικές αναλύσεις θα καταλάβουμε εάν αυτό το νερό προέρχεται από τις πηγές, πώς αλληλεπιδρά με τα πετρώματα και πως αναμιγνύεται με το θαλασσινό νερό.
Όταν θα γίνουν όλες αυτές οι υδρογεωχημικές αναλύσεις και αντίστοιχα οι υδρογεωλογικές μελέτες, μαζί με την γεωλογία της περιοχής, θα αξιολογήσουμε τον γεωθερμικό ταμιευτήρα. Δηλαδή, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε κατά μήκος όλης της παραλίας το γεωθερμικό δυναμικό της περιοχής.
Αυτό μετά θα μας δώσει τη δυνατότητα να κάνουμε προτάσεις αξιοποίησης.
Θα βγουν συγκεντρωτικοί πίνακες και καινούργιοι με τις ιδιότητες των πηγών από άποψη χημικών στοιχείων. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι έχουν γίνει ήδη χημικές αναλύσεις. Η απάντηση είναι ότι, επειδή είχαμε το σεισμό του 2017 και πάντοτε όταν έχουμε μεγάλα σεισμικά γεγονότα, ιδιαίτερα οι θερμές πηγές οι οποίες βρίσκονται κατά μήκος ενεργών ρηξιγενών ρηγμάτων, έτσι όπως είναι τώρα στα Θερμά, οι ιστορικές αναφορές αποδεικνύουν ότι, αλλάζει πάντοτε η χημική τους σύσταση και το ποσοστό των στοιχείων που έχουν. Θέλουμε, λοιπόν, να δούμε πόσο πολύ έχει επηρεάσει αυτός ο σεισμός τη χημική σύσταση των στοιχείων συγκρίνοντας τις αναλύσεις που είχαν γίνει πριν κάποια χρόνια με αυτές που θα κάνουμε εμείς τώρα. Και αντίστοιχα, να αξιολογήσουμε αν υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς των θερμών νερών σε κάποια πιο απομακρυσμένη περιοχή.
Ερ: Κυρία Νομικού έχετε βάλει πολλά ζητήματα. Μου θυμίσατε ντοκιμαντέρ όπου με μεθόδους τις οποίες εσείς γνωρίζεται, «αφαιρείται» το θαλασσινό νερό από έναν λ.χ. ωκεανό και βλέπουμε το ανάγλυφο του πυθμένα με κομμένη την ανάσα!!
Μιλήσατε για αλλαγές στη χημική σύσταση των στοιχείων μετά από το σεισμό του ’17. Εάν υποθέσουμε ότι, μετά από κάμποσα χρόνια γίνει ένας παρόμοιου μεγέθους σεισμός θα χρειάζονται νέες μετρήσεις;
Π.Ν.: Στις θερμές πηγές, αυτό που γίνεται και σε παγκόσμιο επίπεδο, πάντοτε γίνονται συστηματικά κάποιες χημικές αναλύσεις ετήσιες ή ανά δύο χρόνια ή όταν γίνεται κάποιο σεισμικό γεγονός, έτσι ώστε να δούμε πώς συμπεριφέρονται οι θερμές πηγές γιατί έχει περιπτώσεις που στερεύουν ή να έχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό κάποια συγκεκριμένα στοιχεία.
Να θυμίσω όταν έγινε η σεισμοηφαιστειακή κρίση του 1995-97 στη Νίσυρο και εξετάσαμε την περιοχή, υπήρχαν μεγαλύτερα ποσοστά ραδονίου. Μετά από ένα μήνα, όταν έγιναν ξανά οι μετρήσεις, έδειξαν ότι τα ποσοστά είχαν επανέλθει στους κανονικούς ρυθμούς. Η περιοχή των Θερμών είναι ενεργή περιοχή, έχει πολλές ρηξιγενείς ζώνες. Έχουμε χαρτογραφήσει τις ενεργές δομές στον υποθαλάσσιο χώρο, ξέρουμε το μήκος, τα χαρακτηριστικά τους, πού βρίσκονται και τώρα ερχόμαστε πιο κοντά στην παράκτια ζώνη για να δούμε τι γίνεται και σε αυτό το χώρο που είναι αρκετά ενεργός έτσι ώστε να αξιοποιήσουμε το γεωθερμικό δυναμικό. Να προσθέσω πως, πολύ σημαντικό είναι ότι, όλο αυτό το οπτικοποιημένο υλικό θα είναι στη διάθεση του δήμου της Κω. Θα δημιουργηθούν ψηφιακές πλατφόρμες τις οποίες χρησιμοποιούμε στην εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα όπου ο κόσμος, φορώντας τα ειδικά γυαλιά, θα μπορεί να δει τον μαγικό κόσμο του βυθού.
Άρα, αυτό το υλικό θα αποτελέσει και μια βάση δεδομένων για να χρησιμοποιηθεί και από το δήμο για την εκπαίδευση των παιδιών, για τον τουρισμό, για τους κατοίκους. Είναι πολλαπλές οι χρήσεις του.
Ερ: Μου θυμίσατε το Πλανητάριο που βλέπουμε ψηλά, ενώ τώρα θα μπορούμε να δούμε και κάτω από τη θάλασσα.
Π.Ν.: Ακριβώς. Αυτός είναι και ο απώτερος σκοπός. Όπως είπε ο δήμαρχος, το εγκαταλελειμμένο κτίριο θα αξιοποιηθεί και θα εμπλουτιστεί με τέτοιο υλικό όλων αυτών των μελετών που θα γίνουν τώρα, για να ενημερώνεται ο κόσμος. Δεν είναι δυνατόν να φτάνεις εκεί και να μην ξέρεις την ιερότητα αυτού του χώρου, την ιστορία του. Έχει τρομερή ιστορία αυτός ο χώρος. Πρέπει να υπάρχουν πολύ καλές επιστημονικές πινακίδες με την ιστορία της πηγής, τη σημασία της, τα χημικά συστατικά της και χάρτες με τις υποθαλάσσιες πηγές που θα μπορούν να δουν.
Ερ: Πώς θα μπορούσε να γίνει η μεταφορά του ιαματικού νερού;
Π.Ν.: Συνεργαζόμαστε με το ΕΚΕΤΑ, με την ομάδα του Νίκου Κούκουζα, η οποία θα κάνει και τις χημικές αναλύσεις. Έχουν μελετήσει διάφορες θερμές πηγές και ξέρουν ότι, ανάλογα με γεωθερμικό δυναμικό που έχει η πηγή, μπορεί να γίνει μεταφορά. Ξέρουμε κι από την ιστορία ότι, νερό από την πηγή αυτή, μεταφερόταν στη Ρόδο όπου έκαναν ανάμιξη με κάποιες άλλες θερμές πηγές και το χρησιμοποιούσαν για ιαματικούς σκοπούς. Όμως, αυτές είναι προτάσεις. Εμείς δεν παίρνουμε πολιτικές αποφάσεις.
Ερ: Πόσες ενεργές δομές είχατε βρει το 2010;
Π.Ν.: Υπάρχουν 4 μεγάλα ρηξιτεμάχη, τεκτονικά μπλοκ, στην Κω. Είναι η Κέφαλος, η Αντιμάχεια, το Ζηπάρι και ο Δίκαιος. Είναι 4 διαφορετικά τεκτονικά μπλοκ τα οποία συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο. Τα μεγάλα ρήγματα στον υποθαλάσσιο χώρο είναι πάνω από 20 και υπάρχουν πάρα – πάρα πολλά μικρότερα ρήγματα. Υπάρχουν όμως πολύ μεγάλες ενεργές ρηξιγενείς ζώνες στην περιοχή αυτή που θα μελετήσουμε και κυρίως ανάμεσα στην Κω και τη Νίσυρο υπάρχουν πάρα πολλές. Όλη η περιοχή, από άποψη γεωλογίας, έχει τρομερό ενδιαφέρον.
Ερ: Η έρευνά σας θα μπορεί, ενδεχομένως, να βοηθήσει και τους σεισμολόγους;
Π.Ν.: Ναι βεβαίως, γιατί εμείς οι γεωλόγοι που κάνουμε θαλάσσια γεωλογία, ουσιαστικά χαρτογραφούμε με ακρίβεια πού υπάρχουν οι ενεργές ρηξιγενείς ζώνες και δίνουν τους υποθαλάσσιους σεισμούς. Οι περισσότεροι σεισμοί σε Κω και Νίσυρο, έχουν γίνει σε υποθαλάσσιο χώρο. Άρα, οι σεισμολόγοι περιμένουν από εμάς να τους πούμε ποιο ρήγμα ενεργοποιήθηκε.
Ερ: Πότε θα ολοκληρωθεί η έρευνα και θα έχουμε τα αποτελέσματα;
Π.Ν.: Η έρευνα θα ξεκινήσει ουσιαστικά με τον καινούργιο χρόνο και θεωρώ ότι μέχρι το καλοκαίρι θα έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει ή θα έχουν βγει τα πρώτα αποτελέσματα. Να σας πω ότι, η σύμβαση που θα υπογραφεί με το ΕΚΠΑ είναι για 8 μήνες. Άρα, από τον καινούργιο χρόνο θα μας βλέπετε πολύ συχνά στην Κω να εξερευνούμε αυτό το χώρο και αντίστοιχα να γίνουν και κάποια μαθήματα στα σχολεία.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
