Στις 20 Δεκεμβρίου 2016, ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στο δήμο Κω η εργασία της προϊσταμένης της Δ/νσης των Τεχνικών Υπηρεσιών Έφης Αναγνωστίδου (αρχιτέκτων – μηχανικός ρhD, η οποία αφορά στην αξιοποίηση
του κεντρικού πυρήνα του πρώην αγροτικού οικισμού «Λινοπότι», ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού τον Δεκέμβριο του 2014.
Η πρόταση – μελέτη, η οποία να σημειώσουμε, προβλέπει τη δημιουργία ενόςπολυ-λειτουργικού κέντρου με χαρακτήρα αγροτουριστικό, πολιτιστικό και εκπαιδευτικό για όλο το νησί, εστάλη την περασμένη Πέμπτη 19/1/2017 στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σε απάντηση δικού τους εγγράφου που ζητούσαν διάφορα επί πλέον στοιχεία, στο πλαίσιο της διεκδίκησης του ακινήτου από το ελληνικό δημόσιο (τα ακίνητα που διεκδικεί ο δήμος είναι συνολικά πέντε, εκ των οποίων μόνο το ανωτέρω «ανήκει» στο υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης).
Η ΠΡΟΤΑΣΗ - ΜΕΛΕΤΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η εργασία αυτή αφορά σε μία πρόταση αξιοποίησης του κεντρικού πυρήνα του πρώην αγροτικού οικισμού «Λινοπότι» (Τ.Δ. 603), που βρίσκεται στην Δημοτική Ενότητα Δικαίου, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού τον Δεκέμβριο του 2014 (ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/326901 /36386/729/16-12-2014).
Η πρόταση περιλαμβάνει τρία κεφάλαια, που εξετάζουν:
- την ιστορική φυσιογνωμία και την υπάρχουσα κατάσταση της περιοχής
- την πρόταση αξιοποίησής της
- την αξιολόγηση της πρότασης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ – ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Οι πρότυποι αγροτικοί οικισμοί της Κω
Στα πλαίσια του ευρύτερου πολιτικού σχεδιασμού της ιταλικής διοίκησης της Δωδεκανήσου (1912-1943) δημιουργήθηκαν στο νησί της Κω δυο αγροτικοί οικισμοί, ο πρώτος στα ΒΔ της πόλης Κω της στην περιοχή «Λάμπη» (Torre in Lambi, 1936) και ο δεύτερος προς το εσωτερικό του νησιού, στην περιοχή «Λινοπότι» (Anguillara,1936), μεταξύ των δημοτικών διαμερισμάτων Ασφενδιού και Πυλίου. Ηαγροτική οικονομία αποτέλεσε ένα τομέα συμπληρωματικό της πολιτικής γης κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας (αντι-αστικοποίηση) και παράλληλα, το πεδίο εφαρμογής ιδεολογημάτων (κορπορατισμός /συνεταιριστική οικονομία), αλλά απέτυχε. Ειδικότερα στη Δωδεκάνησο, η «αγροτοποίηση» αποτέλεσε την κύρια έκφραση της εποικιστικής πολιτικής του καθεστώτος. Δείγμα αυτής της πολιτικής στην Κω, ήταν η δημιουργία των δύο αγροτικών οικισμών της Λάμπης και του Λινοποτίου περιοχών εύφορων, με πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα, άμεσα ελεγχόμενων από την Κυβέρνηση του καθεστώτος.
Η δημιουργία των αγροτικών οικισμών στην Κω επιχειρήθηκε ως διέξοδος απασχόλησης άνεργων της μητρόπολης Ιταλίας, αλλά και ως προβολή και προπαγάνδιση ενός νέου μοντέλου παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης, στοχεύοντας παράλληλα και στον εξιταλισμό των περιοχών (εποικιστική πολιτική).
Ανάλογα έργα αξιοποίησης γαιών έγιναν μεταξύ των ετών 1928 και 1934 και στην Ιταλία, που αμέσως μετά οδήγησαν στη δημιουργία των «νέων πόλεων», στις οποίες εγκαταστάθηκε ιταλικός πληθυσμός από άλλες περιφέρειες, ενώ το ίδιο συνέβη και στις αποικίες της Λιβύης Τριπολίτιδα και Κυρηναϊκή, με τη δημιουργία πλήθους αγροτικών οικισμών και τη μεταφορά Ιταλών εποίκων, από το 1929 ως το 1939 περίπου.
Ο Αγροτικός οικισμός Anguillara κατά την Ιταλοκρατία (1936):
Ο αγροτικός οικισμός για Ιταλούς εποίκους, που, κατά καιρούς, ονομάστηκε «Anguillara»/ «Fiorenza»/ «Primavera»/ «Vittorio Egeo» κατασκευάστηκε κατά τη διετία 1936 – 1938, σε έκταση 1000 εκταρίων, μεταξύ των δημόσιων κάθετων προς τηθάλασσαδρόμων προς Τιγκάκι καιΜαρμάρι.
Επρόκειτο για τη δέσμευση με αναγκαστικούς νόμους (Κ.Δ 241/26-9-1936) ενός εύφορου πεδινού τμήματος του νησιού, μεταξύ των περιοχών Ασφενδιού και Πυλιού, το οποίο οργανώθηκε συστηματικά, με την κατασκευή εγγειοβελτιωτικών και υδραυλικών έργων στο σύνολο της γεωργικής έκτασης (κανάλια μεταφοράς νερού από τη λίμνη Πυλιού, πλήρες αρδευτικό και αποχετευτικό δίκτυο), κατασκευή κεντρικού οικιστικού πυρήνα και 25 αγροικιών, διάσπαρτων στην αρδευόμενη ζώνη γύρω από την αλυκή.
Τα κτίρια του κεντρικού πυρήνα του αγροτικού οικισμού - διοίκησης και εξυπηρέτησης - ήταν οργανωμένα ως ενιαίο σύμπλεγμα οργανικά διαρθρωμένο ως προς τις χρήσεις του, γύρω από το δημαρχείο, τα γραφεία του φασιστικού κόμματος και την εκκλησία.. Η κεντρική πρόσβαση βρισκόταν επί του επαρχιακού δρόμου, όπου είχε χωροθετηθεί και το διώροφο κτίριο της αστυνομίας, για τον άμεσο έλεγχο κάθε κίνησης. Δίπλα στο κτίριο της αστυνομίας υπήρχε το δίχωρο ισόγειο κτίσμα των λογιστών.
Το κεντρικό κτιριακό σύμπλεγμα του αγροτικού οικισμού του Λινοποτίου αποτελούσαν το Δημαρχείο, τα γραφεία του φασιστικού κόμματος (fascio), η έδρα της οργάνωσης νέων φασιστών Βalilla και της μυστικής αστυνομίας, χρήσεις οι οποίες πλαισιώνονταν από τον ξενώνα, το φούρνο, τα καταστήματα, το ιατρείο φαρμακείο, το και το σχολείο με τα καταλύματα των καλογραιών / δασκάλων .
Πιο απομακρυσμένοι, αλλά αξονικά σχεδιασμένοι υπήρχαν δυο πόλοι. Τον πρώτο, στα Β-Δ αποτελούσε ο καθολικός ναός του Αγ. Παύλου με το παρακείμενο πρεσβυτέριο, η κατοικία του διοικητή και η δεξαμενή νερού. Τον δεύτερο πόλο προς τα Ν-Α, αποτελούσαν 2 ως 4 κατοικίες τεχνιτών και δύο καταστήματα (εργαστήρια ίσως). Ανάμεσα στο δημαρχείο, τα γραφεία του φασιστικού κόμματος και το ναό, αναπτυσσόταν η κεντρική πλατεία. Σήμερα στην περιοχή διατηρούνται τοδιοικητικό κέντρο του αγροτικού οικισμούεπί της επαρχιακής οδού Κω – Κεφάλου, τμήματα των αρδευτικών καναλιών και κάποιες μεμονωμένες διάσπαρτες αγροικίες.
Κανάλι άρδευσης στο Τιγκάκι
Στα αγροκτήματα αναπτύχθηκε κυρίως, η αμπελοκαλλιέργεια και η καλλιέργεια δημητριακών Η επιδότηση γης και κτηριακού εξοπλισμού (δηλ. η επένδυση σε γη και κτιριακές υποδομές) έγινε μεκυβερνητικούς πόρους, ενώ ταυτόχρονα η Κυβέρνηση ανέλαβε την άτοκη (χωρίς όφελος) ετήσια χρηματοδότηση προμήθειας σπόρων - ζώων, απαραίτητων για την δεκαοκτάχρονη λειτουργία του Αγροτικού Οργανισμού, με ένα κεφάλαιο που το ύψος του υπολογίστηκε συνολικά σε 1.182.000 λιρέτες. Το κεφάλαιο χρηματοδότησης επρόκειτο να επιμερισθεί σε ετήσιες και σταδιακά μειούμενες δόσεις ως το 1941-42, οπότε η καταβολή του από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό οριζόταν στο ποσό των 20.000 λιρέτες σταθερά ετησίως, ως τη χρήση 1952-53, που ήταν και το χρονικό όριο ζωής του Οργανισμού.
Η Διοίκηση του Αγροτικού Οργανισμού ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει στην Κυβέρνηση όλα τα καθαρά έσοδα του Ιδρύματος από τα αποικιακά συμβόλαια ή από άλλη πηγή, καθ’ όλη τη διάρκεια των 18 αυτών ετών. Τέλος, με το Διάταγμα θεσπιζόταν ο απόλυτος κυβερνητικός έλεγχος και η ευθύνη, τόσο ως προς την υπογραφή των συμβάσεων με τους εποίκους, όσο και ως προς τους οικονομικούς πόρους.
Ο οικισμός κατά την Ενσωμάτωση ως «Παιδούπολη»/ «Γεωργική Σχολή»:
Παιδόπολις «Άγιος Αλέξανδρος Φιλιππιάδος»
Μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στον εθνικό κορμό (1947), το κεντρικό σύμπλεγμα του πρώην αγροτικού οικισμού Λινοποτίου φιλοξένησε μια από τις γνωστές «Παιδουπόλεις» που ιδρύθηκαν εκείνη την περίοδο από την Βασίλισσα Φρειδερίκη, με χρηματοδότηση του εράνου «Πρόνοια Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος». Επρόκειτο για ένα δίκτυο 52-53 ιδρυμάτων σε όλη την έκταση της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας, τα οποία φιλοξένησαν παιδιά ηλικίας 4-16 χρόνων από τις εμπόλεμες κυρίως, περιοχές, λόγω των τραγικών επακόλουθων (θάνατος γονέων και οικονομική εξαθλίωση) του β΄ παγκοσμίου πολέμου και του
εμφυλίου που τον ακολούθησε (1940- 1949). Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, η «Παιδούπολη» λειτούργησε από το 1950 ως το 1965 περίπου, οπότε οι εγκαταστάσεις παραχωρηθήκαν στο Ελληνικό Στρατό ως τις αρχές της δεκαετίας 2000-2010.
Ο οικισμός σήμερα:
Τα κεντρικά κτίρια του αγροτικού οικισμού σήμερα (Πηγή: φωτογραφικό αρχείο Ε. Αναγνωστίδου)
Το εγκαταλειμμένο ως σήμερα κτιριακό σύμπλεγμα - «κέντρο διοίκησης του αγροτικού οικισμού Λινοποτίου» - χαρακτηρίστηκε ως «ιστορικός τόπος», σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 16 του Ν. 3028/2002 και την με αρθ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/32690/36386/729/16-12-2014 Υπουργική Απόφαση, η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 411/α.α.π./ 31-12-2014, με το σκεπτικό ότι: «..εντός των ορίων του χωροθετούνται κτίσματα και δραστηριότητες που συνιστούν χαρακτηριστική και ομοιογενή οντότητα, τεκμήριο της αρχιτεκτονικής, ιστορικής, κοινωνικής και οικονομικής, πολιτιστικής και πολιτισμικής εξέλιξης της περιοχής».
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Σκεπτικό: Στην κατεύθυνση του σκεπτικού της απόφασης προστασίας του συμπλέγματος ως «ιστορικού τόπου» (τεκμήριο της αρχιτεκτονικής, ιστορικής, κοινωνικής και οικονομικής, πολιτιστικής και πολιτισμικής εξέλιξης της περιοχής), κεντρική ιδέα του σεναρίου αξιοποίησής του είναι η αναφορά στην συλλογική μνήμη του τόπου με νέες χρήσεις, οι οποίες θα καλύπτουν κατ΄ αντιστοιχία, σύγχρονες ανάγκες της δημόσιας ζωής. Η συντήρηση και επανάχρηση των ερειπωμένων κελυφών του στην κατεύθυνση της προβολής/ ενημέρωσης/ εκπαίδευσης – επιμόρφωσης - κατάρτισης σε θέματα του πρωτογενή τομέα και του αγροτουρισμού/ πολιτιστικού τουρισμού, είναι βέβαιο ότι θα συμβάλλει στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης, εξασφαλίζοντας παράλληλα την «προστιθέμενη αξία» που έχει ανάγκη η οικονομία, αλλά κυρίως, η τοπική κοινωνία.
Συνοπτική περιγραφή αντικειμένου: προβλέπεται η δημιουργία ενός πολυλειτουργικού κέντρου με χαρακτήρα αγροτουριστικό – πολιτιστικό - εκπαιδευτικό, μεταξύ των δημοτικών κοινοτήτων Ασφενδιού και Πυλίου, μέσω της επισκευής/ στερέωσης/ αναστήλωσης και επανάχρησης υφιστάμενων, από το 1936 και προστατευόμενων κελυφών του πρώην αγροτικού οικισμού Λινοποτίου, όπως φαίνεται στο σχέδιο γενικής διάταξης (masterplan) και το διάγραμμα προτεινόμενων χρήσεων. Η επανάχρηση και νέα οργάνωση δημιουργεί διακριτές ζώνες συναφών και αλληλοσυμπληρούμενων δραστηριοτήτων, ως εξής:
Ζώνη εκπαίδευσης/ επιμόρφωσης/ πολιτισμού. Ζώνη διοίκησης. Ζώνη εργαστηρίων μεταποίησης τοπικών προϊόντων και καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Ζώνη προβολής τοπικών προϊόντων. Ζώνη παιδικής αναψυχής. Ζώνη αναψυχής ενηλίκων. Ζώνη άθλησης. Ζώνη εξυπηρέτησης (στάθμευση).
Η υλοποίηση του αντικειμένου προβλέπεται μέσω ενός επιχειρησιακού προγράμματος ολοκληρωμένης παρέμβασης.
Σκοπός: η προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση των τοπικών πολιτιστικών και αγροτικών πόρων, προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας, για βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Στόχοι:
η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς - η ανάπτυξη υποστηρικτικών δράσεων του πρωτογενή τομέα - η ανάπτυξη συναφών πολιτιστικών δράσεων - η διασύνδεση δράσεων του πρωτογενή τομέα με τον τουρισμό.
Ενέργειες:
συντήρηση/ επισκευή υφιστάμενων αξιόλογων κελυφών (προστατευόμενων) - καθαίρεση αυθαιρέτων κατασκευών - ανάπλαση υπαίθριου χώρου - οργάνωση και λειτουργία μουσείου τοπικής αγροτικής οικονομίας και ιστορίας - διαμόρφωση αιθουσών επιμόρφωσης και έκθεσης - διαμόρφωση αίθουσας εκδηλώσεων (συνεδρίων/ σεμιναρίων/ παρουσιάσεων) - διαμόρφωση εκπαιδευτικών εργαστηρίων μεταποίησης τοπικών προϊόντων - διαμόρφωση εργαστηρίων καλλιτεχνικής δημιουργίας - διαμόρφωση εκθετηρίων μεταποιημένων τοπικών προϊόντων - διαμόρφωση γραφείων δημοτικής υπηρεσίας για τον πρωτογενή τομέα - διαμόρφωση γραφείων συλλόγων πρωτογενή τομέα (αγροτοκτηνοτρόφοι/ παραγωγοί) - διαμόρφωση στέγης φιλοξενίας περιβαλλοντικών/ οικολογικών οργανώσεων και συλλόγων γονέων - διαμόρφωση χώρου άθλησης - διαμόρφωση χώρων αναψυχής (παιδικής και ενηλίκων) - διαμόρφωση χώρου στάθμευσης.
Γενική διάταξη Αγροτουριστικού – πολιτιστικού κέντρου «Λινοπότι»
Σχέδιο 1-1 και Διάγραμμα (Πηγή: Αρχείο Μελετών Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Κω)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Το πρόγραμμα δράσης προβλέπει πολυεπίπεδες παρεμβάσεις βελτίωσης του αξιόλογου αλλά υποβαθμισμένου συγκροτήματος, επιδιώκοντας την μετατροπή του σε ένα ζωντανό κύτταρο δραστηριότητας και προσφοράς, πόλο έλξης για τους κατοίκους και τους επισκέπτες του νησιού. Παράλληλα:
Επιδιώκει την αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος ενασχόλησης των νέων με τον πρωτογενή τομέα, ενθαρρύνοντας – μέσω της ενημέρωσης/ κατάρτισης – νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και δράσεις ποιοτικής αναβάθμισης υφιστάμενων επιχειρήσεων, προωθώντας την ανάπτυξη νέων μεταποιητικών μονάδων προϊόντων τοπικής παραγωγής και παράδοσης.
Δημιουργεί προϋποθέσεις εκπαίδευσης και επιμόρφωσης υποαπασχολούμενων και ανέργων, σε τομείς που σχετίζονται με τις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας, προωθώντας με αυτό τον τρόπο σε απασχόληση, νέους καταρτισμένους, που θα υποστηρίξουν την επιχειρούμενη αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών στην περιοχή ή, θα αναπτύξουν νέα επιχειρηματική δράση (αγροτουριστική κατεύθυνση).
Επιχειρεί την αναδιάταξη της ποιοτικής σύνθεσης των επισκεπτών και την αύξηση της προσπελασιμότητας στην περιοχή, χωροθετώντας και υποστηρίζοντας λειτουργίες κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, μέσω της αξιοποίησης των δυνητικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει η ευρύτερη ζώνη ενδιαφέροντος στον πρωτογενή τομέα και το περιβάλλον.
Σημείωση:
Η στρατηγική που προτείνεται να ακολουθηθεί για την υλοποίηση του επιχειρησιακού προγράμματος, είναι η σύσταση ενός εταιρικού σχήματος τοπικών φορέων με τη μορφή κοινοπρακτικού τοπικού συμφώνου, με πρωτοβουλία και ευθύνη του Δήμου της Κω. Το εταιρικό αυτό σχήμα – καθαρά αναπτυξιακού χαρακτήρα- με τον συντονισμό του Δήμου Κω, θα μεριμνήσει για την ολοκλήρωση των δράσεων, την πιστή εφαρμογή και τήρηση των όρων του κοινοπρακτικού, την μέγιστη κοινωνική αποδοχή των πράξεων της Ολοκληρωμένης Παρέμβασης, της προβολής και της δημοσιοποίησής της.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ"
