Οι εβδομάδες μέχρι την Καθαρά Δευτέρα, αλλά και μετά δίνουν αφορμές για να ταξιδέψουμε σε όλη την Ελλάδα

ΓΑΛΑΞΙΔΙ
Αλευροπόλεμος και περίπατος στο άλσος

Σύννεφα από χρωματιστές σκόνες και αλεύρι στο Αλευρομουντζούρωμα του Γαλαξιδίου. © REUTERS/Alkis Konstantinidis

Η συμμετοχή στο έθιμο της Καθαράς Δευτέρας στο Γαλαξίδι απαιτεί τόλμη και θάρρος. Το Αλευρομουντζούρωμα έχει ιστορία άνω των 200 ετών και θεωρείται ότι έλκει την καταγωγή του από τη Σικελία, όπου διοργανώνονταν παρόμοιες γιορτές. Οι ναυτικοί κάτοικοι της παραθαλάσσιας πόλης ήρθαν σε επαφή με τέτοιες γιορτές κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους και τις μετέφεραν στον τόπο τους. Λίγο μετά το μεσημέρι της Καθαράς Δευτέρας, δίνεται το σήμα και το κονβόι κατοίκων και επισκεπτών γυρνάει στους δρόμους του Γαλαξιδίου σκορπίζοντας χρωματιστές σκόνες και αλεύρι. Ο κόσμος καταλήγει στο λιμάνι, όπου οι «μάχες» μαίνονται, με αποτέλεσμα κανείς να μη μένει αχρωμάτιστος και καθαρός.

Μπορείτε να παραμείνετε στο ασφαλές έδαφος απέναντι, παρακολουθώντας τον αλευροπόλεμο από μακριά. Αν όμως, παρ’ όλα αυτά, αποφασίσετε να το τολμήσετε, στα διπλανά μαγαζιά θα βρείτε ολόσωμες στολές και άλλα προστατευτικά για να συμμετάσχετε στο πολύχρωμο πανηγύρι. Μετά την ένταση της γιορτής, κάντε έναν περίπατο στο άλσος Πέρα Πάντα, ακριβώς δίπλα στον κόλπο του λιμανιού. Το άλσος δημιουργήθηκε το 1929 και ανάμεσα σε άλλα δέντρα έχει πεύκα και ευκαλύπτους, και η πίσω πλευρά του καταλήγει σε μια μικρή παραλία.



ΡΕΘΥΜΝΟ
Καντάδες και Κρητικές γεύσεις

Το Παλιό Λιμάνι του Ρεθύμνου, ένα από τα σημεία των εκδηλώσεων του καρναβαλιού. © Στέλιος Παπαρδέλας

Από τις 30 Ιανουαρίου έχει κηρυχθεί η έναρξη του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού, και το φετινό πρόγραμμα είναι γεμάτο εκπλήξεις. Την Τρίτη 18 Φεβρουαρίου η Δημοτική Χορωδία, το Μουσικό Σχολείο και καρναβαλιστές θα αναβιώσουν το έθιμο της καντάδας στους δρόμους της Παλιάς Πόλης. Η μεγάλη μουσική βόλτα θα ξεκινήσει στις 18.30 από την πλατεία Αγνώστου Στρατιώτη. Το έθιμο θα επαναληφθεί την Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου, αυτή τη φορά εστιάζοντας στις κρητικές παραδοσιακές καντάδες. Την επόμενη μέρα, στις 28 του μήνα, θα γίνει η νυχτερινή παρέλαση και την Κυριακή η μεγάλη παρέλαση, που θα καταλήξει στην καύση του βασιλιά Καρνάβαλου και στην τελετή λήξης του καρναβαλιού στην παραλία. Πάρα πολλά εστιατόρια, καφέ και μπαρ διοργανώνουν πάρτι και εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του καρναβαλιού και παντού στην πόλη επικρατεί εορταστικό κλίμα.



ΝΑΟΥΣΑ
Ατμόσφαιρα γιορτής και μετά την Καθαρά Δευτέρα

Οι Γενίτσαροι στη Νάουσα. © AP Photo/Petros Giannakouris

Αν δεν σας «βγαίνουν» για εκδρομές τα Σαββατοκύριακα των Αποκριών, στη Νάουσα το γλέντι κρατάει και το επόμενο τριήμερο. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας, δηλαδή αυτή μετά την Καθαρά Δευτέρα, οι φημισμένοι Γενίτσαροι και Μπούλες συγκεντρώνονται στην περιοχή Σπήλαιο, για χορό, φαγητό και ποτό. Το έθιμο κρατάει από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ο Γενίτσαρος, υπό τους ήχους του ζουρνά και του νταουλιού, ετοιμάζεται να φύγει για το βουνό, ενώ η Μπούλα, η γυναικεία μορφή του εθίμου, κάνει έρανο για να μαζέψει χρήματα για μπαρούτι. Τη δεύτερη και την τρίτη Κυριακή της Αποκριάς, τα μπουλούκια των Γενίτσαρων μαζί με τις Μπούλες βγαίνουν στους δρόμους της πόλης και τραγουδούν και χορεύουν. Την Καθαρά Δευτέρα το γλέντι αρχίζει από το πρωί. Όμως, το τελευταίο ραντεβού δίνεται την επόμενη Κυριακή –φέτος στις 8 Μαρτίου– στο Σπήλαιο, όπου οι συμμετέχοντες φορούν και πάλι τις παραδοσιακές φορεσιές τους, τραγουδούν και χορεύουν. Προσφέρονται παραδοσιακές πίτες, μεζέδες και τσίπουρο. 



ΤΥΡΝΑΒΟΣ
Μπουρανί και τσιπουρομεζέδες την Καθαρά Δευτέρα

Μεζέδες και τσίπουρα στον Στατήρη, στον Τύρναβο. (Φωτογραφία: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ)

Όσο ξεχωριστή εμπειρία είναι το έθιμο Μπουρανί, άλλο τόσο είναι και η ιεροτελεστία του τσιπουράδικου στη θεσσαλική πόλη. Την Καθαρά Δευτέρα, οι Τυρναβίτες μαζεύονται στην κεντρική πλατεία ή στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία για να μαγειρέψουν το μπουρανί, μια σούπα με σπανάκι, τσουκνίδες και αλεύρι. Το μαγείρεμα γινόταν παραδοσιακά από άντρες, ενώ, αν περνούσαν γυναίκες από εκεί, οι άντρες άρχιζαν τα πειράγματα. Η πιο απρεπής γιορτή της Ελλάδας, που μάλλον προέρχεται από αρχαίες διονυσιακές τελετές, περιλαμβάνει τεράστιους φαλλούς, άσεμνα τραγούδια και βωμολοχίες. Η γιορτή συνεχίζεται με μεζέδες και φυσικά τσίπουρο. Τα τσιπουράδικα του Τυρνάβου είναι έτοιμα να υποδεχτούν τους συμμετέχοντες με τα ιδιαίτερα της μέρας, όπως τουρσιά, φασόλια, θαλασσινά και άλλα. Εδώ θα πιείτε τσίπουρο από την περιοχή, με γλυκάνισο ή χωρίς, αλλά και εξαιρετικά κρασιά ντόπιας παραγωγής.



ΚΟΖΑΝΗ
Φανοί και ιστορική ξενάγηση

Το Αρχοντικό Λασσάνη στην Κοζάνη, όπου στεγάζεται η Δημοτική Χαρτοθήκη. © argiris karamouzas
 

Από την Τσικνοπέμπτη και μέχρι την Καθαρά Δευτέρα η πόλη της Κοζάνης ζει σε καρναβαλικούς ρυθμούς. Οι περίφημοι Φανοί, οι καθαρτήριες φωτιές που καίνε πάνω σε βωμούς όλο το βράδυ, ανάβουν με τη σειρά και η φλόγα τους γίνεται αφορμή για γιορτή. Κάθε γειτονιά έχει τον δικό της φανό και τα γλέντια συνοδεύονται από πολλές παράλληλες εκδηλώσεις, όπως χορούς, συναυλίες, παιχνίδια και παρελάσεις. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις είναι η ιστορική ξενάγηση σε σημαντικά αξιοθέατα της πόλης. Συνήθως πραγματοποιείται την Κυριακή πριν από την Καθαρά Δευτέρα, στις 11.00, με σημείο εκκίνησης το δημαρχείο (το φετινό αναλυτικό πρόγραμμα δεν έχει ακόμα δημοσιευθεί) και περιλαμβάνει πέντε στάσεις: τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου, τον τρίτο αρχαιότερο της πόλης, την Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης, που περιλαμβάνει ευρήματα από όλο τον νομό, το Αρχοντικό Βούρκα, ιστορικό μνημείο του 18ου αιώνα, τη Δημοτική Χαρτοθήκη, που φιλοξενεί σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα, και το Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας, που είναι αφιερωμένο στην αντίσταση των ντόπιων στη ναζιστική κατοχή.



ΞΑΝΘΗ
Πολυπολιτισμικό καρναβάλι

Δρομάκι στην Παλιά Πόλη της Ξάνθης. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Όλοι γνωρίζουμε το Ξανθιώτικο Καρναβάλι, με τη μεγάλη παρέλαση, τις συναυλίες και τα πάρτι. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται και πάρα πολύ ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, που ανταποκρίνονται περισσότερο στη δεύτερη ονομασία του θεσμού: Θρακικές Λαογραφικές Εορτές. Η Ξάνθη είναι ένα μεγάλο σταυροδρόμι πολιτισμών, με πολλούς συλλόγους, πολλές δραστηριότητες και πλούσια κληρονομιά. Ένα σημαντικό μετερίζι πολιτισμού στην πόλη είναι η ΦΕΞ (Φιλοπρόοδη  Ένωση Ξάνθης), με την πρωτοβουλία της οποίας διοργανώνονται πολλές εκδηλώσεις. Από το φετινό πρόγραμμα ξεχωρίσαμε τη μουσική παράσταση στο Δημοτικό Αμφιθέατρο με τίτλο «Ρεμπέτικες ιστορίες», την Τσικνοπέμπτη (20 Φεβρουαρίου), στον ίδιο χώρο το Σάββατο 22 Φεβρουαρίου θα γίνει το 10ο Φεστιβάλ Φωνητικών Συνόλων παραδοσιακής μουσικής, ενώ βραδιές λαογραφίας και παραδοσιακών χορών θα λαμβάνουν χώρα καθ’ όλη την περίοδο των εορτών.



ΖΑΚΥΝΘΟΣ
Bενετσιάνικος γάμος και τηγανίτες

Στιγμιότυπο από το Βενετσιάνικο Καρναβάλι της Ζακύνθου. (Φωτογραφία: Γιώργος Τατάκης)

Με αμέτρητα δρώμενα και έθιμα που ανάγονται στην εποχή της Ενετοκρατίας, το Ζακυνθινό Καρναβάλι ξεκινά από τα μέσα Φεβρουαρίου με το Κυνήγι του Θησαυρού, στο οποίο συμμετέχει σχεδόν όλο το νησί. Την Κυριακή της Κρεατινής πραγματοποιείται στον κεντρικό δρόμο της πόλης το Picollo Καρναβάλι, με ομάδες και άρματα από τα δημοτικά σχολεία του νησιού, ενώ όλη την εβδομάδα διοργανώνονται οι περίφημες και μοναδικές στην Ελλάδα «Ομιλίες», που είναι υπαίθρια σκωπτικά θεατρικά δρώμενα στην τοπική διάλεκτο. Το τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς γίνεται το δρώμενο «Βενετσιάνικος Γάμος», μια αναπαράσταση των γαμήλιων εθίμων της ενετικής αριστοκρατίας, με κοστούμια, λάβαρα, τυμπανιστές και μεσαιωνική μουσική, ενώ την τελευταία Κυριακή γίνεται η μεγάλη Καρναβαλική Παρέλαση στο κέντρο της πόλης. Από την επόμενη μέρα ξεκινούν τα έθιμα της Σαρακοστής, με κυριότερο τις γκλαούνες, νηστίσιμες τηγανίτες με ντόπιες σταφίδες και πορτοκάλι, με τις οποίες εισέρχονται οι Ζακυνθινοί στη νηστεία της Σαρακοστής.



ΝΑΥΠΛΙΟ
Ταραντέλες, παιχνίδια και χορός

Στιγμιότυπο από το Καρναβάλι του Ναυπλίου. © INTIME NEWS/ΜΠΟΥΓΙΩΤΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ

Όλη η πόλη του Ναυπλίου μετατρέπεται σε θεατρική σκηνή με πολλές εκδηλώσεις σε διάφορες τοποθεσίες. Από τις πιο διασκεδαστικές είναι αυτή που θα γίνει την Κυριακή 1 Μαρτίου στην πλατεία Συντάγματος, όπου η Φιλαρμονική του δήμου θα παρουσιάσει αποκριάτικο ρεπερτόριο με latin, jazz, swing, samba, αλλά και ελληνικά τραγούδια της Αποκριάς. Μία μέρα πριν, το Σάββατο 29 Φεβρουαρίου, στις 20.00, στην πλατεία Δημαρχείου, το θέατρο δρόμου Helix με δεκαμελή θίασο θα ανεβάσει θεατρική παράσταση εμπνευσμένη από την Commedia dell’arte: φιγούρες με ξυλοπόδαρα, πυροτεχνήματα, ζογκλερικά και κωμικές σκηνές. Η συνέχεια θα δοθεί στην πλατεία Συντάγματος, όπου οι ομάδες καρναβαλιστών και οι επισκέπτες θα κληθούν να χορέψουν στους ρυθμούς της ταραντέλας, αφού στην εκδήλωση θα συμμετέχει και ομάδα από την Κάτω Ιταλία. Το Καρναβάλι του Ναυπλίου θα κλείσει με τη μεγάλη παρέλαση. Σε εορταστικό κλίμα θα είναι την ίδια μέρα και το Τολό, με πρωινές εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν χορό, τραγούδι, κεράσματα και παιχνίδια.



ΑΜΦΙΣΣΑ
Χάρμαινα και γιορτή στο ιστορικό Μεγάλο Καφενείο

Οι ευφάνταστες μεταμφιέσεις των κατοίκων της Άμφισσας για τη «Νύχτα των Στοιχειών». (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΦΟΣ)

Τα παλιά πέτρινα βυρσοδεψεία, τα στενά σοκάκια και οι ξύλινες πόρτες στη συνοικία Χάρμαινα της Άμφισσας είναι το σκηνικό στο οποίο αναβιώνει ο μύθος του Κωνσταντή. Η Λενιώ χτυπήθηκε από κεραυνό και ο νέος, μετά τον θάνατό της, στοίχειωσε την πηγή της Χάρμαινας, το σημείο όπου άφησε την τελευταία της πνοή η αγαπημένη του. Το Στοιχειό απέκτησε με τα χρόνια υπερφυσικές ιδιότητες, μακριά χέρια, και η μορφή του έμοιαζε με τέρας. Αυτή την τρομακτική ατμόσφαιρα, γεμάτη ξωτικά, τέρατα και πλάσματα αλλόκοτα και υπερφυσικά, θα αναβιώσουν οι κάτοικοι της Άμφισσας το διήμερο 28 και 29 Φεβρουαρίου. Η «Νύχτα των Στοιχειών» περιλαμβάνει σκιάχτρα σε ερειπωμένα αρχοντικά, τρομακτικές τοιχογραφίες και εξαιρετικές φορεσιές, αφού το έθιμο διοργανώνεται από το Εικαστικό Εργαστήρι Άμφισσας και οι προετοιμασίες για την τέλεια «σκηνοθεσία» ξεκινούν μήνες πριν. Η πομπή με τους χιλιάδες μεταμφιεσμένους καταλήγει το Σάββατο στην πλατεία Κεχαγιά και θα πρέπει να προλάβετε τραπέζι στο ιστορικό καφενείο-θέατρο Μεγάλο Καφενείο 1929 (πλατεία Κεχαγιά, τηλ. 6948-245729). Στο καφενείο, όπου γυρίστηκαν σκηνές της ταινίας «Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, η γιορτή συνεχίζεται με παραστάσεις και ζωντανή μουσική.



ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Τζαμάλες και σεργιάνι

«Από τη μία Τζαμάλα στην άλλη, όλο το βράδυ, για να δεις όσο περισσότερες φωτιές γίνεται και όσο περισσότερο κόσμο». Έτσι περιγράφει ένας ντόπιος την εμπειρία από το έθιμο που γιορτάζεται κάθε χρόνο στα Γιάννενα την Κυριακή της Αποκριάς. Οι μεγάλες φωτιές ανάβουν σε κάθε γειτονιά και γύρω τους στήνεται γλέντι με φαγητό, κρασί και ηπειρώτικη μουσική. Ο χάρτης του 2019 έδειξε ότι πέρυσι άναψαν πάνω από 60 φωτιές σε όλη την πόλη. Η ιστορία λέει ότι το έθιμο είναι πάρα πολύ παλιό και ακόμα και την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι έπαιρναν άδεια για να το γιορτάσουν. Όλη η πόλη βρίσκεται στο πόδι και οι γειτονιές ανταλλάσσουν επισκέψεις η καθεμία στην Τζαμάλα της άλλης. Υπάρχει και ένας άτυπος διαγωνισμός για το ποια φωτιά είναι η πιο δυνατή και η πιο μεγάλη, και οι ετοιμασίες με τα ξύλα και τα κούτσουρα αρχίζουν πολλές μέρες πριν.