Με δεδομένο ότι, η Ολομέλεια των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Ρήτρες αναπροσαρμογής σε συμβάσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας - Τα νομικά ζητήματα και η συμβατότητά τους ή μη με τους Γενικούς Όρους Συναλλαγών», όπως επίσης αρκετοί Δικηγορικοί Σύλλογοι
προσφεύγουν δικαστικά κατά της ρήτρας αναπροσαρμογής με κεντρικό αίτημα την κατάργησή της από τα συμβόλαια παροχής ρεύματος, ο «Σ» ζήτησε τον σχολιασμό της υπόθεσης και τη νομική άποψη του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Κω Μανώλη Χατζηάμαλλου. «Τα συμπεράσματα της ημερίδας είναι ξεκάθαρα. Η συμφωνία για την ρήτρα μέσα στα συμβόλαια παροχής ενέργειας, πρέπει να συνάδει με τις γενικές αρχές του Εθνικού μας δικαίου αλλά και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης» σημειώνει ο πρόεδρος του Δ.Σ. Κω. Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, δηλώνει ότι, ναι μεν η ρήτρα αναπροσαρμογής αυτή καθ’ αυτή δεν είναι παράνομη, όμως, προσωπικά θεωρεί ότι «είναι καταχρηστικός ο τρόπος που επιβάλλεται και κυρίως ο περίπλοκος μαθηματικός τύπος με τον οποίο υπολογίζεται», προσθέτοντας πως «είναι αδύνατο να αντιληφθεί ο καταναλωτής τον τρόπο με τον οποίο η ρήτρα αυτή επιδρά στην τιμολόγηση. Αυτό την καθιστά καταχρηστική. Συνεπώς ο Σύλλογός μας, μελετά τις εξελίξεις και θα πράξει ανάλογα. Αν δεν υπάρξει νομοθετική παρέμβαση, τότε νομίζω ότι επιβάλλεται στους Δικηγορικούς Συλλόγους να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους».
Παράλληλα, τονίζει πως, «αναμένουμε παρέμβαση της πολιτείας. Αν αυτή δεν έρθει ή κριθεί ελλειμματική, τότε θα συζητήσουμε για πιθανή προσφυγή στην δικαιοσύνη», προσθέτοντας πως «η ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να παραμείνει ένα ιδιαίτερο αγαθό, του οποίου η τιμή να υπόκειται στους κανόνες της αγοράς με δυνατότητα ρυθμιστικής παρέμβασης της πολιτείας».
Όσο για τις προσφυγές ενώσεων καταναλωτών, μεταξύ των οποίων και του ΙΝΚΑ Νοτίου Αιγαίου, ο κ. Χατζηάμμαλος δηλώνει ξεκάθαρα πως, «η παρέμβαση των ενώσεων των καταναλωτών θα πρέπει να στοχεύει στον ορθολογισμό της επιβολής των ρητρών και όχι στην κατάργησή τους. Πρέπει να στοχεύουμε στο εφικτό».
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ερ: Κύριε Χατζηάμαλλε, κατ’ αρχάς εξηγήστε μας τι είναι αυτή η περιβόητη «ρήτρα αναπροσαρμογής».
Μ.Χ.: H Ρήτρα Αναπροσαρμογής Χρεώσεων Προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας είναι ένας μηχανισμός αναπροσαρμογής των χρεώσεων προμήθειας, που αντικατοπτρίζει τις διακυμάνσεις του κόστους προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Με άλλα λόγια, είναι ένας υπολογιστικός τρόπος αναπροσαρμογής στην τιμολόγηση της ενέργειας σε μια σύμβαση που είναι σε ισχύ, ενόσω οι συνθήκες που επικρατούσαν κατά την σύναψη της έχουν αλλάξει ή αλλάζουν συνεχώς.
Ερ: Για το συγκεκριμένο θέμα, την Πέμπτη 28 Απριλίου 2022, η Ολομέλεια των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, διοργάνωσε ημερίδα. Ποια τα νομικά πορίσματα που θα βοηθήσουν τους δικηγόρους, όπως αναφέρθηκε, στο έργο τους για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών;
Μ.Χ.: Πράγματι την 28-4-2022 η ολομέλεια των προέδρων διοργάνωσε ημερίδα με θέμα: «Ρήτρες αναπροσαρμογής σε συμβάσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας - Τα νομικά ζητήματα και η συμβατότητά τους ή μη με τους Γενικούς Όρους Συναλλαγών». Η έρευνά μας εστιάστηκε αφενός στην νομική ορθότητα της ρήτρας αναπροσαρμογής, αφετέρου στο κύρος του περιεχομένου της. Τα συμπεράσματα είναι ξεκάθαρα. Η συμφωνία για την ρήτρα μέσα στα συμβόλαια παροχής ενέργειας, πρέπει να συνάδει με τις γενικές αρχές του Εθνικού μας δικαίου αλλά και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχουν διατάξεις και αρχές που πρέπει να διέπουν την συμπεριφορά όλων μας στις συναλλαγές. Ιδίως στις συμβάσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν αόριστη χρονική διάρκεια και δεν είναι ορισμένου χρόνου. Κάθε τέτοια συμφωνία πρέπει να πληροί τους όρους του δικαίου του καταναλωτή, αλλά ταυτόχρονα να μπορεί να ανταποκρίνεται στις απρόοπτες μεταβολές των οικονομικών συνθηκών, όπως αυτές καθορίζονται στον Αστικό Κώδικα. Επιπλέον πρέπει να υπηρετεί τις αρχές του δικαίου του ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων. Πρέπει δηλαδή να προστατεύονται ταυτόχρονα τα δικαιώματα των καταναλωτών και οι αρχές του υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων. Όπως γνωρίζετε στην Ελλάδα υπάρχουν πλέον πολλοί πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν υπάρχει πια το μονοπώλιο της ΔΕΗ όπως παλαιότερα. Αυτό δημιουργεί την υποχρέωση της πολιτείας να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους όσους εμπορεύονται το ηλεκτρικό ρεύμα. Η τιμή λοιπόν της ενέργειας καθορίζεται από το μέτρο της ισορροπίας ανάμεσα στους παραπάνω παράγοντες.
Ερ: Με δεδομένο ότι, πολλοί Δικηγορικοί Σύλλογοι προσφεύγουν δικαστικά κατά της ρήτρας αναπροσαρμογής με κεντρικό αίτημα την κατάργησή της από τα συμβόλαια παροχής ρεύματος, προκύπτουν δύο ερωτήματα: α) είναι τελικά παράνομη αυτή η ρήτρα; β) ο Δικηγορικός Σύλλογος Κω θα προσφύγει δικαστικά;
Μ.Χ.: Η ρήτρα αναπροσαρμογής αυτή καθ’ αυτή δεν είναι παράνομη. Γι’ αυτό και υπάρχει σε όλα τα συμβόλαια με τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας ή και σε πολλές άλλες συμβάσεις. Όταν όμως εφαρμόζεται κατά τρόπο καταχρηστικό τότε γίνεται παράνομη. Πότε μετατρέπεται σε καταχρηστική μια νόμιμη συμφωνία, είναι ένα δύσκολο ερώτημα, στο οποίο δεν μπορεί κανείς να απαντήσει μονολεκτικά. Είναι καταχρηστική όταν συμφωνείται ή όταν υλοποιείται κατά τρόπο που αντίκειται στα χρηστά ήθη. Κατά τρόπο που αντίκειται στα συναλλακτικά ήθη όπως κάθε φορά αυτά νοούνται ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες. Όταν δεν εναρμονίζεται με τον νόμο και τις αποφάσεις των Ελληνικών Δικαστηρίων. Οι ΡΑΤ (ρήτρες Αναπροσαρμογής Τιμήματος) πρέπει να πληρούν τρεις αρχές: α) της καλής πίστης, που μεταφράζεται, σε έγκαιρη ενημέρωση, πραγματική δυνατότητα αζήμιας καταγγελίας σε όποιον το επιλέξει, β) της διαφάνειας, που μεταφράζεται σε προβλεψιµότητα της έκτασης συμβατικής δέσμευσης βάσει σαφών και κατανοητών κριτηρίων και μεθόδων και γ) της ισορροπίας, που μεταφράζεται, σε αμοιβαιότητα αναπροσαρμογής τόσο εις όφελος όσο και εις βάρος του καταναλωτή. Αυτό είναι το πλαίσιο οριοθέτησης τέτοιων ΡΑΤ.
Άρα, κατ’ αρχήν η ρήτρα αυτή στα τιμολόγια των παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι παράνομη. Προσωπικά θεωρώ ότι είναι καταχρηστικός ο τρόπος που επιβάλλεται και κυρίως ο περίπλοκος μαθηματικός τύπος με τον οποίο υπολογίζεται. Είναι αδύνατο να αντιληφθεί ο καταναλωτής τον τρόπο με τον οποίο η ρήτρα αυτή επιδρά στην τιμολόγηση. Αυτό την καθιστά καταχρηστική. Συνεπώς ο Σύλλογός μας, μελετά τις εξελίξεις και θα πράξει ανάλογα. Αν δεν υπάρξει νομοθετική παρέμβαση, τότε νομίζω ότι επιβάλλεται στους Δικηγορικούς Συλλόγους να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους.
Ερ: Ο συνάδελφός σας πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά, Ηλίας Κλάππας, σε ανακοίνωσή του επισημαίνει πως «το ηλεκτρικό ρεύμα δεν αποτελεί ένα οποιοδήποτε οικονομικό προϊόν, ώστε να αντιμετωπίζεται με τους όρους της αγοράς». Όντως αυτό είναι ένα σοβαρό επιχείρημα ή όχι;
Μ.Χ.: Πράγματι μια από τις προσεγγίσεις του ζητήματος είναι αυτή. Όμως η Ελληνική Πολιτεία έχει επιλέξει το αγαθό αυτό να φτάνει στον καταναλωτή φθηνό, μέσα από ένα σύστημα ισορρόπησης κανόνων. Η ισορροπία της τιμής του αγαθού, επιδιώκεται μέσω των κανόνων του Κώδικα προμήθειας Ηλεκτρικής ενέργειας και αυτών της προστασίας του Καταναλωτή. Σε περίπτωση κλονισμού της παραπάνω ισορροπίας επεμβαίνουν ρυθμιστικά οι κανόνες του Αστικού Κώδικα και αυτοί του δικαίου του ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων ηλεκτρικού ρεύματος.
Συνεπώς δεν υιοθετώ την άποψη του συναδέλφου μου πλήρως. Είμαι με τον Έλληνα νομοθέτη. Η ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να παραμείνει ένα ιδιαίτερο αγαθό, του οποίου η τιμή να υπόκειται στους κανόνες της αγοράς με δυνατότητα ρυθμιστικής παρέμβασης της πολιτείας.
Ερ: Επίσης, ο συνάδελφός σας Κώστας Μαργέλης, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Καλαμάτας, καλεί τους συμπολίτες του υπογράψουν σχετικές εξουσιοδοτήσεις προς το Δικηγορικό Σύλλογο «άνευ κανενός οικονομικού αντιτίμου». Προτίθεστε να πράξετε κάτι ανάλογο κι εσείς;
Μ.Χ.: Ο συνάδελφός μου, πρόεδρος της Καλαμάτας έτσι επέλεξε. Εμείς θα πρέπει να δούμε το θέμα με ψυχραιμία. Αναμένουμε παρέμβαση της πολιτείας. Αν αυτή δεν έρθει ή κριθεί ελλειμματική, τότε θα συζητήσουμε για πιθανή προσφυγή στην δικαιοσύνη. Τότε το πλέγμα των παραπάνω ρυθμιστικών κανόνων θα δώσουν την λύση μέσα από την δικαστική παρέμβαση. Τότε την λύση θα δώσει μια δικαστική απόφαση την οποία εννοείται ότι θα επιδιώξουμε ως Σύλλογος. Φυσικά, οι μέχρι τώρα εξαγγελίες της Κυβέρνησης είναι ικανές να ρυθμίσουν το θέμα χωρίς καταφυγή στα δικαστήρια. Αυτό εξαγγέλθηκε. Πάντως εμείς παρακολουθούμε στενά το ζήτημα.
Ερ: Πολλές ενώσεις καταναλωτών, μεταξύ των οποίων και το ΙΝΚΑ Νοτίου Αιγαίου, καλούν τους καταναλωτές να συμμετάσχουν σε συλλογικές αγωγές κατά των παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας, σχετικά με την επιβολή ρήτρας αναπροσαρμογής στις χρεώσεις ρεύματος. Ποια θα είναι η δική σας συμβολή σε αυτό το εγχείρημα;
Μ.Χ.: Σας επαναλαμβάνω και πάλι ότι οι ρήτρες αυτές στα συμβόλαια παροχής ενέργειας, όπως και σε όλα τα συμβόλαια τα οποία έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια, δεν μπορούν να απαλειφθούν. Είναι σαν να καταργούμε θεμελιώδεις διατάξεις του Αστικού μας Κώδικα. Αυτή είναι η προσωπική μου άποψη. Αυτό όμως που θα επιδιώξουμε είναι οι ρήτρες αυτές να είναι εκ των προτέρων ορισμένες με τον πλέον κατανοητό για τον καταναλωτή τρόπο. Να συνάδουν με τις αρχές στις οποίες παραπάνω αναφέρθηκα. Να μην αισχροκερδούν οι πάροχοι μετακυλίοντας στους καταναλωτές αυξήσεις δυσανάλογες με αυτές των πρώτων υλών παραγωγής της ενέργειας.
Ερ: Με την πρώτη αγωγή που κατέθεσε η Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας-ΙΝΚΑ, κατά του μεγαλύτερου παρόχου, της ΔΕΗ, ζητά, να καταργηθεί οριστικά η ρήτρα αναπροσαρμογής, ως παράνομη, άκυρη, καταχρηστική και επιβεβλημένη με αθέμιτες εμπορικές πρακτικές σε βάρος των καταναλωτών, .να απαγορευτεί η χρήση και η εφαρμογή της ρήτρας αναπροσαρμογής στους λογαριασμούς των εναγόντων καταναλωτών και να επιστραφούν ως αχρεωστήτως καταβληθέντα, τα χρήματα που έχουν δώσει οι καταναλωτές για τη ρήτρα, πιστώνοντάς τα σε επόμενους λογαριασμούς. Συμφωνείτε;
Μ.Χ.: Και αυτό το ερώτημά σας είναι παραπλήσιο του προηγούμενου. Εναπόκειται στην πολιτεία να παρέμβει ρυθμιστικά και να βοηθήσει τους καταναλωτές. Και μάλιστα όσους έχουν πραγματική ανάγκη. Η παρέμβαση των ενώσεων των καταναλωτών θα πρέπει να στοχεύει στον ορθολογισμό της επιβολής των ρητρών και όχι στην κατάργησή τους. Πρέπει να στοχεύουμε στο εφικτό.
Ερ: Με τους υπόλοιπους παρόχους τι πρέπει να γίνει;
Μ.Χ.: Θα πρέπει να ισχύσουν οι ρυθμίσεις και οι παρεμβάσεις της πολιτείας για όλους τους παρόχους. Οι πάροχοι τελούν σε μια σχέση ισονομίας και ισοτιμίας μεταξύ τους και έναντι της πολιτείας. Θα ήταν βλαπτική ενέργεια της πολιτείας, η επιλεκτική παρέμβαση. Αυτό επιβάλλουν οι κανόνες της ίσης μεταχείρισης και του κράτους δικαίου που έχουν συνταγματικά αλλά και με το Ενωσιακό δίκαιο κατοχυρωθεί.
Ερ: Εν τέλει, ποια είναι η εκτίμησή σας; Θα βρει το δίκιο του ο πολίτης – καταναλωτής και πόσο επίσης δίκαιο είναι να κόβεται η παροχή ρεύματος λόγω αδυναμίας πληρωμής του; Να σας πω ότι, σύμφωνα με πληροφορίες του «Σ» και στην Κω έχουν γίνει διακοπές…
Μ.Χ.: Η εκτίμησή μου ότι η πολιτεία έχει ήδη ευαισθητοποιηθεί και θα παρέμβει στην ορθολογιστικοποίηση της ρήτρας. Με την έννοια αυτή ο πολίτης θα δικαιωθεί. Όμως είναι πράγματι άδικο να διακόπτεται η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας. Προς την κατεύθυνση αυτή οι δικηγορικοί Σύλλογοι συμβουλεύουν τους πολίτες να καταφεύγουν στα δικαστήρια και να ζητούν προσωρινή προστασία, ώστε να μην γίνεται διακοπή του ρεύματος, όταν η αδυναμία εξόφλησης αφορά το ποσό της ρήτρας αναπροσαρμογής.
Ερ: Κύριε Χατζηάμαλλε, τι θα συμβουλεύατε τους καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος;
Μ.Χ.: Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κατάσταση πρωτοφανή. Είναι επιβεβλημένη η παρέμβαση της πολιτείας, η οποία έστω με κάποια καθυστέρηση, φαίνεται ότι αντιδρά υπέρ των ευάλωτων πολιτών. Σε κάθε περίπτωση οι καταναλωτές πρέπει να συμβουλεύονται τους δικηγόρους. Όλα τα σύγχρονα δίκαια έχουν προβλέψει γραμμές άμυνας σε τέτοιες έκτακτες καταστάσεις. Υπάρχουν οι διατάξεις που μπορούν να αποτελέσουν το ανάχωμα σε τέτοιες συμβατικές ρήτρες εφόσον η πολιτεία αδρανήσει.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
