Γράφαμε (φύλλο 425, Οκτώβρης 2008)
Ανατέθηκε η μελέτη για τη φέρουσα ικανότητα του τουρισμού στην Κω
Την ανέλαβε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με χρόνο παράδοσης 4 μήνες
Η υλοποίηση του στόχου που είχε εκφραστεί δημόσια, το καλοκαίρι του 2007, από την Έπαρχο Κω Μαρία Κυπραίου, περί εκπόνησης ειδικής εμπεριστατωμένης μελέτης για τη φέρουσα ικανότητα του τουρισμού στην Κω, παίρνει σάρκα και οστά.
Μετά από μακρά διερεύνηση των υπαρχουσών δυνατοτήτων, αποφασίστηκε η ανάθεση της μελέτης με τίτλο «Εκτίμηση Φέρουσας Ικανότητας Τουρισμού στη Νήσο Κω» στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου -Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων - Εργαστήριο Τουριστικών Ερευνών και Μελετών, με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Λαγό Δημήτριο.
«Το κείμενο των στόχων, των βασικών αξόνων που θα κινηθεί η μελέτη, επιβάλει και τη συνεκτίμηση της παρούσας δυσμενούς παγκόσμιας χρηματοοικονομικής συγκυρίας και των βραχυπρόθεσμων επιπτώσεων της στη ζήτηση του τοπικού τουριστικού προϊόντος» σημειώνει χαρακτηριστικά η κα Κυπραίου.
Η Μελετητική ομάδα, ύστερα και από τη σχετική έγκριση του Νομαρχιακού Συμβουλίου, έχει ήδη υποβάλει υπόμνημα, το οποίο περιλαμβάνει τους στόχους, τη μεθοδολογία σε 4 φάσεις και τους άξονες της μελέτης.
Ο προβλεπόμενος χρόνος παράδοσης της μελέτης είναι 4 μήνες.
Εκτίμηση φέρουσας ικανότητας τουρισμού στην Κω
(Φύλλο 459, Ιούνιος 2009)
Η μελέτη «Εκτίμηση φέρουσας ικανότητας τουριστικής ανάπτυξης στην νήσο Κω», εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Ειδικός Λογαριασμός Έρευνας) για λογαριασμό της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου.
Ερευνητική ομάδα: Δρ. Δημήτρης Λαγός (Επιστημονικός Υπεύθυνος), Δρ. Πάρις Τσάρτας, Δρ. Παπαθεοδώρου, Δρ. Αχ. Κουτσουράδης, Δρ. Μιχάλης Διακομιχάλης, Δρ. Θ. Σταυρινούδης, Δρ. Γιώργος Κωνσταντάς, Αλκ. Χαζαντώνης, Παύλος Αρβανίτης, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Στέλλα Τομάζου, Μ. Βασιλείου, Μαρία Λαγού και Κώστας Λεμπέσης. Την Ερευνητική Ομάδα συνέδραμαν στο έργο της οι Φώτης Σιδηροφάγης, Αλεξάνδρα Ζούντα και Ευαγγελία Πρωϊου.
Αντικείμενο του ερευνητικού προγράμματος
Η μελέτη αφορά στη διερεύνηση των δυνατοτήτων τουριστικής ανάπτυξης μέσω της εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας του τουρισμού στην Νήσο Κω (Δήμοι Κω, Ηρακλειδών, Δικαίου). Οι παράμετροι που διερευνώνται και αξιολογούνται σχετίζονται με τις τουριστικές δυνατότητες που υπάρχουν σήμερα στην νήσο Κω, καθώς και στις δυνατότητες ανάπτυξης των ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού που κάτω από προϋποθέσεις μπορούν να αποτελέσουν μια μακροχρόνια στρατηγική και να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη και αποδοτική τουριστική ανάπτυξη.
Μεθοδολογική προσέγγιση
Η μεθοδολογική προσέγγιση για την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας στηρίζεται στις κατευθύνσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO) και συγκεκριμένα στην έννοια της φέρουσας ικανότητας που ορίζεται ως ο «μέγιστος αριθμός ατόμων που μπορούν να επισκεφτούν ταυτοχρόνως έναν τουριστικό προορισμό χωρίς να προκαλείται υποβάθμιση ή καταστροφή του φυσικού, οικονομικού, κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, αλλά και χωρίς να υποβαθμίζεται ή απαξιώνεται η ικανοποίηση του επισκέπτη». Αυτό σημαίνει ότι η φέρουσα ικανότητα αποτελεί μέρος ενός ολοκληρωμένου συστήματος τουριστικού σχεδιασμού, καθώς θέτει τα όρια τουριστικής ανάπτυξης ενός τόπου ως προς τη φυσική, κοινωνική και οικονομική διάσταση.
Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται στη μελέτη αυτή είναι της φέρουσας ικανότητας (Carrying Capacity Assessment) που στηρίζεται στο γενικότερο θεωρητικό πλαίσιο, τα κριτήρια, τα στάδια και τις προϋποθέσεις που αναλυτικά περιγράφονται στη συνέχεια. Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε ένα σύνθετο πλαίσιο δεικτών (βασικοί δείκτες, δείκτες χωρητικότητας γης, υποδομών και δείκτες χωρητικότητας ακτών) για την εκτίμηση της φέρουσας τουριστικής ικανότητας της νήσου Κω με βάση τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία και τις ιδιαιτερότητες των περιοχών της μελέτης.
Η επιλεγείσα μεθοδολογία δίνει έμφαση στην καταγραφή, ανάλυση και προβολή των πληροφοριών που σχετίζονται με την ανθρώπινη συμπεριφορά, το χρόνο, τη δραστηριότητα, το χώρο (πόρους) και τη γεωγραφική ενότητα. Δίνεται δηλαδή προτεραιότητα στους πόρους και όχι στους χρήστες (τουρίστες) και σημασία στην προσφορά και όχι στη ζήτηση. Ως προσέγγιση μπορεί να θεωρηθεί ότι βασίζεται σε μια ισορροπημένη μείξη των μεθόδων σχεδιασμού των πόρων, της δραστηριότητας, της οικονομίας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Σύντομη παρουσίαση των ευρημάτων κάθε κεφαλαίου της μελέτης
Η μελέτη εξετάζει τα ακόλουθα θέματα ανά κεφάλαιο:
Στο πρώτο κεφάλαιο της έρευνας παρουσιάζονται τα γενικότερα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά τόσο του ευρύτερου περιβάλλοντος της περιφέρειας Δωδεκανήσου όσο και της περιοχής μελέτης (τριών δήμων της νήσου Κω), τα οποία προσδιορίζουν το αναπτυξιακό “προφίλ” της περιοχής, παρουσιάζονται οι δυνατότητες που υπάρχουν, τα τοπικά πλεονεκτήματα, αλλά και οι τοπικοί αναπτυξιακοί περιορισμοί. Από την σχετική ανάλυση διαπιστώνονται ότι δεν υπάρχουν παράγοντες που αποτελούν τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία της περιοχής. Αντίθετα, υπάρχουν ισχυρά στοιχεία και από τους τρεις τομείς της οικονομικής δραστηριότητας που με την κατάλληλη πολιτική μπορούν να αξιοποιηθούν και να προωθήσουν την ολοκληρωμένη ενδογενή τοπική ανάπτυξη. Σύμφωνα με το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο Τουρισμού, η Κως εντάσσεται στην κατηγορία των αναπτυγμένων τουριστικά περιοχών, ενώ παράλληλα ανήκει στην Τρίτη ομάδα των Νησιωτικών και Παράκτιων Περιοχών, λόγω της σημαντικής τουριστικής δραστηριότητας σε Περιφερειακό, σε Εθνικό και σε Κοινοτικό Επίπεδο, με αυξανόμενες περιβαλλοντικές πιέσεις, πληθυσμιακή αύξηση και συγκέντρωση, με άμεση ανάγκη ελέγχου του είδους της ανάπτυξής τους.
Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η τουριστική εικόνα των τριών δήμων που εξετάζονται. Γίνεται αναλυτική περιγραφή των τουριστικών πόρων (φυσικών και πολιτιστικών) της τουριστικής προσφοράς και του τουριστικού προϊόντος και εκτιμάται η συμβολή του υφιστάμενου τουριστικού προτύπου ανάπτυξης στην τοπική οικονομία. Επίσης, επισημαίνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τουριστικής προσφοράς (υποδομών, ανωδομών, φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος) και οι δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Γενικά, εκτιμάται ότι οι υποδομές, οι ανωδομές, καθώς και οι ειδικές τουριστικές υποδομές που υπάρχουν στην περιοχή μελέτης είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο και μπορούν να στηρίξουν ένα πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης με ποιοτικά χαρακτηριστικά και με βάση τις αρχές της αειφορίας. Προς τούτο, απαιτείται βελτίωση των βασικών υποδομών και κατάλληλος προγραμματισμός των ανωδομών στο πλαίσιο του υπάρχοντος θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου, με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.
Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση της τουριστικής ζήτησης, των τάσεων που διαμορφώνουν τα νέα πρότυπα της τουριστικής ζήτησης, καθώς και των προοπτικών που υπάρχουν. Εξετάζονται διάφορα σενάρια πρόβλεψης της τουριστικής δραστηριότητας, τα οποία λαμβάνουν υπόψη τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα της περιοχής, και τα οποία χρησιμοποιούνται στην εκτίμηση (ανάλυση ευαισθησίας) των δεικτών της φέρουσας ικανότητας. Η ανάλυση των υφιστάμενων τάσεων και των διαφαινόμενων μελλοντικών επιπτώσεων στην νήσο Κω, επιβεβαιώνουν την άποψη ότι για τα προσεχή χρόνια η τουριστική δραστηριότητα θα είναι κυρίαρχη, ιδιαίτερα στο βόρειο και ανατολικό τμήμα του νησιού. Το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον κινδυνεύει από την κακή διαχείριση των φυσικών πόρων, λόγω της υπερσυγκέντρωσης και της έντονης εποχικότητας της τουριστικής δραστηριότητας. Ακόμα, εκτιμήθηκε οικονομετρικά ότι η ζήτηση του ημεδαπού τουρισμού θα αυξηθεί στο εγγύς και απώτερο μέλλον (15ετία), ενώ η συντριπτική πλειοψηφία της ζήτησης που αποτελείται από αλλοδαπούς, θα έχει σταθεροποιητικές τάσεις.
Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση SWOT με στόχο να εντοπιστούν τα δυνατά και αδύνατα σημεία, καθώς και οι ευκαιρίες και οι περιορισμοί που υπάρχουν στο υφιστάμενο αναπτυξιακό πρότυπο της περιοχής μελέτης. Η αναφορά τους αποσκοπεί κυρίως στην κατανόηση των διαρθρωτικών αδυναμιών της τοπικής οικονομίας και των περιορισμών (αλλά και δυνατοτήτων) που προκύπτουν από αυτό για τη χάραξη μιας ρεαλιστικής και ταυτόχρονα αποτελεσματικής στρατηγικής ανάπτυξης. Τα περισσότερα πλεονεκτήματα θα πρέπει να αξιοποιηθούν με το καλύτερο δυνατό τρόπο, λαμβάνοντας υπ' όψη τις δυσκολίες, τους περιορισμούς και τις νέες τάσεις του ευρύτερου (εθνικού και διεθνούς) περιβάλλοντος, ώστε να δημιουργούνται συνεχώς νέα τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα για το ξεπέρασμα της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης που επιδρά στην τουριστική ανάπτυξη της νήσου.
Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται έρευνα πεδίου (field study) μέσω δομημένου ερωτηματολογίου και προσωπικών συνεντεύξεων σε συγκεκριμένο αντιπροσωπευτικό δείγμα «ατόμων κλειδιά» (key informants) της τουριστικής βιομηχανίας της νήσου, με σκοπό την εκμαίευση των απόψεων αυτών σχετικά με τα προβλήματα και την πορεία της τουριστικής ανάπτυξης. Η έρευνα σε πληροφορητές – κλειδιά της Κω έδωσε πολύτιμη πληροφόρηση αφενός για τα χαρακτηριστικά του τουριστικού προϊόντος του νησιού και αφετέρου για τις απόψεις και τις αντιλήψεις των ντόπιων που εμπλέκονται στην παραγωγική διαδικασία αυτού του προϊόντος.
Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται ποσοτική εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας του τουρισμού στην παράκτια περιοχή των τριών δήμων της νήσου Κω, με σκοπό να εντοπιστούν τα όρια της τουριστικής ανάπτυξης. Η εκτίμηση γίνεται με συγκεκριμένο μεθοδολογικό πλαίσιο, διεθνώς αποδεκτό. Πέραν του βασικού σεναρίου εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας γίνεται και ανάλυση ευαισθησίας αυτού για την καλύτερη εξακρίβωση των μελλοντικών επιπτώσεων της αναπτυξιακής δράσης της περιοχής. Από την ανάλυση των βασικών δεικτών και των δεικτών χωρητικότητας ακτών και εγκαταστάσεων προέκυψε ότι και οι τρεις δήμοι έχουν ανεπτυγμένη τουριστική δραστηριότητα, που σε ορισμένα Δημοτικά Διαμερίσματα αγγίζει τα όρια του κορεσμού στις χρονικές περιόδους τουριστικής αιχμής. Ειδικότερα, οι περιοχές Καρδάμαινα, Κέφαλος, Μαρμάρι, Τιγκάκι, σε πολλές περιπτώσεις, υπερβαίνουν τα ανώτατα όρια των δεικτών. Το Δ.Δ. της Κω, παρουσιάζει υπερσυγκέντρωση τουριστικών δραστηριοτήτων και δέχεται έντονες πιέσεις στη χωρητικότητα των ακτών, λόγω της υπερπροσφοράς τουριστικών κλινών.
Στο έβδομο κεφάλαιο γίνεται κριτική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της μελέτης. Στο τμήμα αυτό παρουσιάζονται τα συνολικά αποτελέσματα της μελέτης και αξιολογούνται αυτά ως προς την εφικτότητά τους να αποτελέσουν το αναπτυξιακό υπόβαθρο της περιοχής, δηλαδή να χρησιμοποιηθούν από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη χάραξη της κατάλληλης στρατηγικής και πολιτικής τουριστικής ανάπτυξης.
Παρουσίαση αποτελεσμάτων της μελέτης
Από την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας τουριστικής ανάπτυξης στους Δήμους και τα Δημοτικά Διαμερίσματα της νήσου Κω, που έγινε με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία και με συγκεκριμένο μεθοδολογικό πλαίσιο που απαρτίζεται από πλήθος δεικτών, προέκυψε ότι υπάρχουν προβλήματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ανασταλτικοί παράγοντες στη μελλοντική τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.
Ειδικότερα:
Από τη σύγκριση των ευρημάτων των δεικτών σε κάθε Δημοτικό Διαμέρισμα των Δήμων της νήσου Κω προκύπτει ότι υπάρχουν τιμές δεικτών που υπερβαίνουν τα όρια ή τα σταθερότυπα (standards) που διεθνώς έχουν οριστεί. Γενικά, οι τιμές των δεικτών, όπως αυτές οριοθετούνται στο 6o κεφάλαιο της μελέτης, σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται στα ανώτατα επίπεδα και υποδηλώνουν το υψηλό επίπεδο της τουριστικής ανάπτυξης που βρίσκεται η περιοχή μελέτης.
Η τουριστική χωρητικότητα της παράκτιας ζώνης δεν έχει υπερκαλυφθεί, ωστόσο η υπερσυγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας στους μήνες αιχμής προκαλεί ήδη επιβαρύνσεις στους πόρους και κυρίως στις ακτές και το νερό. Τα όρια ημερήσιας χωρητικότητας για αειφόρο τουριστική ανάπτυξη βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα στους μήνες της τουριστικής αιχμής. Όμως, υπάρχουν ακόμα αποθέματα για περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη.
Η ανάλυση ευαισθησίας (με την μεταβολή βασικών παραμέτρων του βασικού σεναρίου που επηρεάζουν τους δείκτες της φέρουσας ικανότητας τουρισμού), έδειξε ότι στην περίπτωση που υπάρξει αύξηση των κλινών από 40% - 50% και αντίστοιχη αύξηση στις αφίξεις και διανυκτερεύσεις θα υπάρξει εντατική τουριστική ανάπτυξη που θα δημιουργήσει προβλήματα στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, δηλαδή θα υπάρξει υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας τουρισμού σε πολλές περιοχές.
Τέλος, εκτιμάται ότι, το τουριστικό προϊόν μερικών περιοχών των υπόψη Δήμων, ιδιαίτερα στο βόρειο και ανατολικό τμήμα αυτών, βρίσκεται σε στάδιο κορεσμού και γενικά η περιοχή παρουσιάζει υψηλό βαθμό τουριστικής εξειδίκευσης και συγκέντρωσης των τουριστικών εγκαταστάσεων. Συνεπώς, με βάση τους εκτιμηθέντες δείκτες της φέρουσας ικανότητας, οι περιοχές έχουν περιορισμένα περιθώρια τουριστικής ανάπτυξης, με βάση το υφιστάμενο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης.
Γενικά συμπεράσματα
Τα κυριότερα συμπεράσματα έχουν ως ακολούθως:
Από την ανάλυση που έγινε στο γενικότερο προφίλ των τριών Δήμων της νήσου Κω προκύπτει ότι υπάρχουν περιθώρια τουριστικής ανάπτυξης, λόγω των πλούσιων φυσικών και πολιτιστικών στοιχείων που διαθέτουν, αλλά και της τουριστικής βαρύτητας που έχει κάθε τοπικός προορισμός. Οι τουριστικοί τους πόροι είναι ικανοποιητικοί και απευθύνονται κυρίως στον τουρισμό διακοπών καλοκαιριού και τον παραθερισμό. Η τουριστική υποδομή είναι σχετικά επαρκής, αλλά απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε τουρίστες χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων. Οι προσβάσεις είναι επαρκείς, αλλά απαιτούνται ουσιαστικές βελτιώσεις. Η πλειονότητα των μονάδων βρίσκεται σε ενοικιαζόμενα δωμάτια ή μικρά ξενοδοχειακά καταλύματα. Οι ακτές κολύμβησης είναι καλές και αποτελούν το σημαντικότερο πόλο έλξης της περιοχής, στον οποίο στηρίζεται η τουριστική δραστηριότητα. Οι οδικές υποδομές τόσο από πλευράς βατότητας όσο και διασυνδέσεων είναι μέτριου επιπέδου. Τέλος, το τουριστικό προφίλ των περιοχών διαμορφώνεται από την συγκέντρωση ενοικιαζομένων δωματίων σε συνδυασμό με την παρουσία μικρών ξενοδοχειακών μονάδων και παραθεριστικής κατοικίας. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται από την έντονη εποχικότητα της τουριστικής ζήτησης και από την υπεροχή του αριθμού των αλλοδαπών τουριστών σε σχέση με τους ημεδαπούς.
Οι Δήμοι της νήσου Κω, με βάση τις αφίξεις των τουριστών, εμφανίζουν πτωτική τάση στην τουριστική ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία. Όμως, με βάση το υπάρχουν πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης, υπάρχουν περιορισμένα αποθέματα φέρουσας τουριστικής ικανότητας σε ολόκληρη την περιοχή. Συνεπώς, με βάση τα ευρήματα που προέκυψαν από τις σχετικές εκτιμήσεις της φέρουσας ικανότητας παρατηρούνται προβλήματα που ενδεχόμενα θα μπορούσαν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.
Η περιοχή μελέτης παρουσιάζει υψηλό επίπεδο τουριστικής ανάπτυξης. Αυτό δείχνει την προθυμία των φορέων της τουριστικής βιομηχανίας να προωθήσουν επενδυτικά τουριστικά σχέδια στην περιοχή. Ωστόσο, οι σημαντικοί τουριστικοί πόροι, όπως το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, που συγκεντρώνονται κυρίως στην παραλιακή ζώνη ευνοούν την τουριστική ανάπτυξη στη περιοχή. Σημαντική τροχοπέδη είναι το μέγεθος και η ποιότητα των τουριστικών καταλυμάτων, όπως και η ανταγωνιστικότητα από γειτονικούς προορισμούς. Η αυξανόμενη ζήτηση για νέα τουριστικά προϊόντα που έχουν ποιοτικά χαρακτηριστικά, αποτελεί τον «καμβά» πάνω στον οποίο θα πρέπει να προσανατολιστεί η τοπική αυτοδιοίκηση για τη διαμόρφωση της κατάλληλης στρατηγικής και πολιτικής τουριστικής ανάπτυξης. Η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, των τοπίων και του περιβάλλοντος μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων με έμφαση στην αειφορία και στην ποιότητα. Επίσης, εφικτή είναι και η σύνδεση της τοπικής πρωτογενούς παραγωγής με το τουριστικό κύκλωμα.
Από την εμπειρική έρευνα που έγινε προέκυψε με ευκρίνεια το εύρος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει τουριστικά το νησί. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να χαρακτηριστούν «κλασσικά» και εμφανίζονται στην πλειοψηφία των τουριστικών προορισμών της χώρας. Κυρίαρχη θέση μεταξύ αυτών των προβλημάτων καταλαμβάνουν η αδυναμία απεξάρτησης από τους tour operators, η δυσκολία προσέγγισης νέων αγορών και φυσικά η δυσκολίες υλοποίησης νέων επενδύσεων. Οι μόνιμοι κάτοικοι της νήσου αναγνωρίζουν τη μεγάλη σημασία του τουρισμού, αλλά δεν λείπουν και αυτοί οι οποίοι εμφανίζονται προβληματισμένοι για τα αρνητικά που μπορεί να σχετίζονται με την τουριστική ανάπτυξη. Αυτό συμβαίνει παρότι, σύμφωνα με τις αντιλήψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα, δεν έχουν εμφανιστεί έντονα στοιχεία κορεσμού στην τουριστική ανάπτυξη ούτε σημαντικές επιβαρύνσεις στο φυσικό περιβάλλον.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξανόμενη ζήτηση για δεύτερη κατοικία και αναψυχή, καθώς οι αστικοί πληθυσμοί της χώρας αλλά και άλλων χωρών αναζητούν ολοένα και περισσότερο δράσεις ελεύθερου χρόνου και αναψυχής στον ύπαιθρο χώρο. Η συγκεκριμένη περιοχή προσφέρεται για κάλυψη αναγκών εξοχικής κατοικίας, δραστηριοτήτων ελεύθερου χρόνου και αναψυχής.
Η «σύνθετη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη τουριστικής υποδομής σταθερού παραθερισμού» που αναφέρει το Ε.Χ.Π, δηλ. η παραθεριστική κατοικία (σπίτια για πώληση σε ιδιώτες) και μάλιστα εκτός σχεδίου, σε ποσοστό μέχρι 70% της συνολικής δομημένης έκτασης, είναι ένας ορατός κίνδυνος που θα επιτείνει τα αναπτυξιακά προβλήματα της περιοχής.
Ο τουρισμός στην νήσο Κω συνιστά μια δραστηριότητα με έντονη χωρική διάσταση. Η μη οργανωμένη ανάπτυξή της μπορεί να δημιουργήσει μια σειρά από προβλήματα, που σχετίζονται με τις χρήσεις γης και την διασπορά των τουριστικών πόρων. Ο τουριστικός σχεδιασμός (μέσω του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον Τουρισμό) μπορεί να προάγει τη χωρική διασπορά της τουριστικής δραστηριότητας μέσω της ανάπτυξης επιλεγμένων ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Ο προσδιορισμός της φέρουσας ικανότητας των επί μέρους περιοχών δίνει τη δυνατότητα στους τοπικούς φορείς να εντοπίσουν τα όρια αντοχής της τουριστικής περιοχής και να διαφοροποιήσουν το τουριστικό τους προϊόν.
Η ανάλυση των υφιστάμενων τάσεων και των διαφαινόμενων μελλοντικών επιπτώσεων στην νήσο Κω, επιβεβαιώνουν την άποψη ότι για τα προσεχή χρόνια η τουριστική δραστηριότητα θα είναι κυρίαρχη, ιδιαίτερα στο βόρειο και ανατολικό τμήμα του νησιού. Το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον κινδυνεύει από την κακή διαχείριση των φυσικών πόρων, λόγω της υπερσυγκέντρωσης και της έντονης εποχικότητας της τουριστικής δραστηριότητας.
Από την ανάλυση των δεδομένων της τουριστικής προσφοράς προκύπτει ότι στο νησί της Κω δεν υπάρχουν αναξιοποίητες περιοχές με την έννοια ότι δεν υπάρχουν περιοχές χωρίς καταλύματα. Αντίθετα υπάρχουν πολλοί αναξιοποίητοι πόροι που θα επέτρεπαν την διαφοροποίηση και τον εμπλουτισμό του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος που τώρα περιορίζεται στο τρίπτυχο κατάλυμα- εστίαση- αναψυχή, έτσι ώστε να εξασφαλίσουν υψηλότερη ημερήσια τουριστική δαπάνη ανά επισκέπτη και υψηλότερη προστιθέμενη αξία ανά πωλούμενο προϊόν ή υπηρεσία.
Προτάσεις πολιτικής
Η απαίτηση για αειφόρο τουριστική ανάπτυξη στην νήσο Κω με προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος θα πρέπει να αποτελεί την κατευθυντήρια πολιτική σε τοπικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, η μεθοδολογική προσέγγιση της ΦΙΤΑ προσφέρει πρακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, δια μέσου ενός μηχανισμού δράσεων που συνδέει την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πολιτικών παρέμβασης αντί για απομονωτικές δράσεις και την εισαγωγή δέσμης κινήτρων υποστήριξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων θα μπορούσαν να δρομολογηθούν οι παρακάτω πρωτοβουλίες:
Την οργάνωση της τουριστικής δραστηριότητας σε τρεις ζώνες:
Ζώνη Α: Περιοχές ποιοτικής αναβάθμισης εντατικών τουριστικών δραστηριοτήτων.
Ζώνη Β: Περιοχές ήπιας τουριστικής ανάπτυξης
Ζώνη Γ: Περιοχές ειδικών δράσεων και μορφών τουρισμού
Τη χωρική κατανομή των νέων τουριστικών κλινών που εκ των πραγμάτων θα δημιουργηθούν (ζώνες Β &Γ) να γίνει τόσο στην ενδοχώρα κάθε Δήμου όσο στην παράκτια ζώνη των Δ.Δ. των Δήμων (μικτό μοντέλο).
Εκπόνηση μελέτης ετοιμασίας κινήτρων για την απόσυρση τουριστικών κλινών χαμηλών κατηγοριών προκειμένου να υπάρξει αποσυμφόρηση των παράκτιων περιοχών της νήσου.
Ανάπτυξη νέου μοντέλου τουρισμού, βασισμένο στο σεβασμό των τουριστικών (φυσικών και ανθρωπογενών) πόρων, με παράλληλο περιορισμό του μονόπλευρου μοντέλου «ήλιου και θάλασσας». Το νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να στηρίζεται στα νέα τουριστικά προϊόντα που διεθνώς προβάλλονται και περιλαμβάνουν ένα σύνολο διαφορετικών τύπων: (α) τουριστική/δεύτερη κατοικία, χρονομισθωτικού χαρακτήρα ή ιδιόκτητη κατοικία (free hold), (β) Ειδικές τουριστικές υποδομές (γκολφ, κ.α), (γ) Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
Οργανωμένοι έλεγχοι για την αναστολή λειτουργίας των παράνομων τουριστικών καταλυμάτων
Την εκπόνηση μελέτης για την «Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών» (Integrated Coastal Zone Management - ICZM) για την προστασία των παράκτιων οικοσυστημάτων της νήσου Κω.
Εκπόνηση στοχευόμενου marketing plan σε δράσεις που αφορούν συγκεκριμένα την αντιμετώπιση του ανταγωνισμού της περιοχής μελέτης έναντι άλλων νέων προορισμών.
Η υπαγωγή του ελέγχου της τουριστικής προβολής των περιοχών της περιφέρειας στην Αυτοδιοίκηση Α΄ και Β΄ Βαθμού, έτσι ώστε να μην σπαταλώνται πόροι σε μικρές και χωρίς αποτέλεσμα δράσεις.
Υπαγωγή σε προγράμματα ανάδειξης και προστασίας των αρχαιολογικών χώρων με την ανάμιξη των τοπικών φορέων.
Την εκπόνηση σχεδίου διαχείρισης επισκεπτών με στόχο την προστασία των περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πόρων.
Την λειτουργία ενός φορέα ή υπηρεσίας που σε συνεργασία με τοπικούς φορείς θα αναλάβει δράση για την ενημέρωση, την εύρεση και την διάδοση καλών πρακτικών και την συνεργασία για την αρμονική συνύπαρξη του τουρισμού και της περιβαλλοντικής προστασίας.
Την επιβράβευση της «πράσινης επιχειρηματικότητας», με την υιοθέτηση ενός μοντέλου που βασίζεται στην λογική ότι «όλες οι επιχειρήσεις δεν ρυπαίνουν το ίδιο, ούτε έχουν την ίδια ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον, κατά συνέπεια δεν μπορεί για όλες να ισχύουν ίδιες απαγορεύσεις».
Τη δημιουργία δικτύου μονοπατιών που μπορεί να οδηγεί και σε πολλαπλά σημεία ενδιαφέροντος (ορεινά τοπία, εκκλησίες, αρχαιολογικούς χώρους, κ.λπ.).
Τον πολεοδομικό σχεδιασμό των ορεινών οικισμών, με πρόβλεψη ειδικών όρων δόμησης, προώθηση μικρών μονάδων φιλοξενίας, αναπλάσεις του οικιστικού χώρου κλπ.
Τον χωρικό σχεδιασμό της υπαίθρου, με ριζικό περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμηση και καθορισμό χρήσεων γης, στο πλαίσιο των οποίων περιοχές ανάπτυξης διαφόρων μορφών τουρισμού και όρια χωρητικότητας.
Τον καθορισμό μη απαγορευμένων περιοχών της θάλασσας και του βυθού για καταδύσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού και την Eφορεία Eναλίων Αρχαιοτήτων κά.
Εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων των προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2007 – 2013 για την αναβάθμιση των υποδομών προσπελασιμότητας της περιοχής.
Παροχή κινήτρων για την αντιμετώπιση της εποχικότητας της τουριστικής περιόδου, γεγονός που συνδέεται με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Εκπαίδευση των εργαζομένων στο τουριστικό τομέα, και κυρίως των ντόπιων.
Τέλος, γνωρίζοντας την φέρουσα ικανότητα της κάθε περιοχής μελέτης, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού μέσω αποτελεσματικής στρατηγικής που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένα εργαλεία, μέτρα και υποστηρικτικές δράσεις, όπως αυτά αναφέρονται στο κύριο σώμα της μελέτης.
Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
