Εντυπωσιασμένη δηλώνει στον «Σ» από τα μέχρι σήμερα ευρήματα της έρευνας η οποία αφορά στη χαρτογράφηση της παράκτιας ζώνης από τα «θερμά» μέχρι το ακρωτήριο του Φωκά (αλλά και μέχρι την Αγία Ειρήνη), η αναπληρώτρια καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας του ΕΚΠΑ (Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιων Αθηνών) Εύη Νομικού.
«Χαρτογραφήσαμε με υψηλής ευκρίνειας μηχανήματα όλη την περιοχή από το ακρωτήριο του Αγίου Φωκά μέχρι και την Αγία Ειρήνη, δηλαδή, ένα πάρα πολύ μεγάλο πλάτος της παράκτιας ζώνης της νοτιοανατολικής Κω, όπου πραγματικά, ο βυθός είναι εντυπωσιακός όπως τον αναμέναμε. Ιδιαίτερα μπροστά στα «θερμά», βρήκαμε περιοχές στις οποίες αναβλύζει νερό μέσα από τη θάλασσα, δηλαδή, στον υποθαλάσσιο πυθμένα υπάρχουν διαφυγές αερίων – φυσαλίδων που δείχνει ότι υπάρχουν πηγές, τις οποίες χαρτογραφήσαμε πολύ αναλυτικά» μας λέει χαρακτηριστικά. Σημειώνει δε πως, στα «θερμά» υπάρχουν περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση αερίων όπως είναι και στη Νίσυρο. «Αυτό θέλει περισσότερη διερεύνηση, γιατί πραγματικά δεν το γνωρίζαμε ούτε κι εμείς οι ίδιοι» σημειώνει.
Μας ενημερώνει ότι, σε ένα μήνα περίπου θα έχουν βγει τα αποτελέσματα όλων των χημικών αναλύσεων για όλες τις πηγές της Κω, ενώ ολοκληρωμένη η έρευνα, θα παραδοθεί στο δήμο τον ερχόμενο Δεκέμβριο.
Παράλληλα, η κα Νομικού μας μιλά για το παγκοσμίου εμβέλειας Συνέδριο, που διοργανώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με υβριδική μορφή (φυσική και διαδικτυακή συμμετοχή), στο Ηράκλειο από τις 12 έως τις 17 Ιουνίου 2022 με θέμα «Ηφαίστεια και Κοινωνία: περιβάλλον, υγεία και κίνδυνοι», στο οποίο έλαβε μέρος.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ερ: Κυρία Νομικού, πριν έρθουμε στα «δικά μας», θέλω να μας πείτε δυο λόγια για το 11ο Συνέδριο Cities on Volcanoes με τίτλο «Volcanoes and Society: environment, health and hazards» (Ηφαίστεια και Κοινωνία: περιβάλλον, υγεία και κίνδυνοι) το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο.
Ε.Ν.: Είχαμε υποβάλει την πρόταση το 2017, ήταν να πραγματοποιηθεί το 2020, αλλά λόγω κορωνοϊού αναβλήθηκε δυο φορές. Να σας πω ότι, το προηγούμενο συνέδριο πραγματοποιήθηκε το 2018 στη Νάπολη στην Ιταλία. Αυτό το παγκόσμιας εμβέλειας συνέδριο πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια και διοργανώνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ηφαιστείων (International Association of Volcanology and Chemistry of the Earth’s Interior – IAVCEI) και την Επιτροπή Πόλεων και Ηφαιστείων (Cities and Volcanoes Commission – CAV) η οποία είναι επίσης μια παγκόσμια οργάνωση και ουσιαστικά αντιμετωπίζει τις ηφαιστειακές κρίσεις σε πόλεις που υπάρχει ο ηφαιστειακός κίνδυνος. Άρα, κάθε δύο χρόνια συγκεντρώνονται επιστήμονες οι οποίοι ασχολούνται με τα ηφαίστεια (ηφαιστειολόγοι, γεωλόγοι, φυσικοί, κ.ά), αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι, επικοινωνούν με ανθρώπους που δεν είναι επιστήμονες, δηλαδή με ανθρώπους της πολιτικής προστασίας, με ανθρώπους που διαχειρίζονται μια ηφαιστειακή κρίση και ανταλλάσσουν δεδομένα έτσι ώστε, τα αποτελέσματα της επιστήμης να μπορέσει να τα υιοθετήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η κοινωνία.
Για το συνέδριο, ανταγωνιστήκαμε ως Ελλάδα με πολλές άλλες χώρες που έχουν ηφαίστεια. Η απόφαση για να γίνει στο Ηράκλειο ανακοινώθηκε στο συνέδριο της Νάπολης και μάλιστα με εκδρομές σε όλα τα δικά μας ηφαίστεια, δηλαδή, τα Μέθανα, τη Μήλο, τη Σαντορίνη και τη Νίσυρο.
Φανταστείτε λοιπόν τη χαρά μας όταν ανακοινώθηκε ότι, εμείς θα διοργανώσουμε μια τόσο μεγάλη οργάνωση, όπως ήταν η οργάνωση αυτού του συνεδρίου. Έπρεπε να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος για να φιλοξενήσει πάνω από 1.000 άτομα και γι αυτό επιλέχθηκε το Ηράκλειο της Κρήτης λόγω του ότι έχει τις κατάλληλες υποδομές. Και βέβαια μη ξεχνάμε ότι, στο Ηράκλειο είναι η Κνωσός, μια σπουδαία πόλη η οποία ήταν γνωστή σε όλο τον κόσμο και η οποία καταστράφηκε από τη μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη της Σαντορίνης πριν 3.600 χρόνια.
Το τονίζω αυτό γιατί πάρα πολύς κόσμος, επειδή το προηγούμενο συνέδριο έγινε στη Νάπολη λόγω του Βεζούβιου, μας ρωτάνε γιατί δεν διοργανώθηκε στη Σαντορίνη όπου σαφώς για εμάς είναι το πιο ενεργό ηφαίστειο του ελλαδικού χώρου. Η απάντηση, λοιπόν, ήταν καθαρά οργανωτική, δηλαδή, έπρεπε να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος να φιλοξενήσει τόσους πολλούς συμμετέχοντες και μόνο το Ηράκλειο μπορούσε και είχε αυτή τη δυνατότητα.
Ερ: Τελικά, το συνέδριο διοργανώθηκε με υβριδική μορφή…
Ε.Ν.: Η μία απόφαση ήταν να γίνει το συνέδριο μόνο ιντερνετικά, όμως, ούτε το IAVCEI ούτε το CAV θέλησαν να έχει αυτό το συνέδριο μόνο μια μορφή ανταλλαγής απόψεων από το διαδίκτυο χωρίς να υπάρχει προσωπική επαφή. Έτσι, για πρώτη φορά διοργανώσαμε ένα συνέδριο υβριδικά, δηλαδή, είχαμε συμμετέχοντες που παρακολουθούσαν το συνέδριο στην Κρήτη, αλλά ταυτόχρονα συμμετέχοντες απ’ όλο τον κόσμο ιντερνετικά, όχι μόνο από την Ευρώπη, αλλά από την Ασία, την Ινδονησία, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, οι οποίοι μπορούσαν σε πραγματικό χρόνο να ανταλλάσσουν απόψεις και να θέτουν ερωτήσεις. Για εμάς, η διοργάνωση ενός τέτοιου συνεδρίου, ήταν πραγματικά ένα κατόρθωμα.
Ερ: Απ’ ότι διάβασα, συμμετείχαν επιστήμονες αλλά και εκπρόσωποι της πολιτικής προστασίας από όλο τον κόσμο που έχουν διαχειριστεί θέματα ηφαιστειακού κινδύνου με πρόσφατες ηφαιστειακές εκρήξεις στο Krakatoa (Ινδονησία), στο White Island (Νέα Ζηλανδία), στο Taal (Φιλιππίνες), στο Stromboli (Ιταλία), στο Fagradalsfjall (Ισλανδία) στο La Palma (Κανάριες Νήσοι), στο Hunga-Tonga-Hunga-Ha’apai (Ειρηνικός ωκεανός) και αλλού. Πραγματικά εντυπωσιακό. Πείτε μου κυρία Νομικού, σε ποια συμπεράσματα καταλήξατε;
Ε.Ν.: Ακριβώς όπως το αναφέρατε. Ήταν τεράστια η συμμετοχή. Μάλιστα, σε κάποιες ειδικές συνεδρίες, επιστήμονες και άνθρωποι της πολιτικής προστασίας, μας έδειξαν τα συμπεράσματά τους από την αντιμετώπιση μιας ηφαιστειακής κρίσης όπως στην Ισλανδία, στο Λα Πάλμα, στη Νέα Ζηλανδία, στο Κόνγκο στην Αφρική, στην Ινδονησία, στη Χιλή κ.λ.π. Τα συμπεράσματα που βγήκαν ήταν ότι πραγματικά θα πρέπει ο ηφαιστειακός κίνδυνος να συμπεριληφθεί ως ένας σπουδαίος κίνδυνος ανάμεσα στις φυσικές καταστροφές που θα έρθουν στον πλανήτη μας. Άρα λοιπόν, θα πρέπει οι επιστήμονες που παρακολουθούν τα ηφαίστεια να έρθουν σε καλύτερη επαφή και μεγαλύτερη επικοινωνία με τους ανθρώπους των επιχειρησιακών κέντρων, δηλαδή, με τις Γενικές Γραμματείες Πολιτικής Προστασίας, έτσι ώστε να μπορέσουν να δώσουν τις γνώσεις που έχουν για τα ηφαίστεια σε ανθρώπους που πραγματικά θα διαχειριστούν την επόμενη ηφαιστειακή κρίση. Ήταν πολύ μεγάλα τα μαθήματα που μας έδωσαν, ιδιαίτερα οι άνθρωποι που διαχειρίστηκαν την κρίση στην πιο πρόσφατη ηφαιστειακή έκρηξη που έγινε στον Ειρηνικό ωκεανό, στο νησί Τόγκα, που πραγματικά, ένα μικρό υποθαλάσσιο ηφαίστειο επηρέασε χώρες που βρίσκονται γύρω – γύρω από τον ωκεανό. Ένα άλλο συμπέρασμα ήταν ότι, πρέπει να δοθεί πολύ μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση των παιδιών, στο να καταλάβουν το τι είναι ένα ηφαίστειο, ιδιαίτερα στις περιοχές που ζουν και είναι δίπλα σε ηφαίστεια. Άρα, πρέπει να εκπαιδεύσουμε και να ενημερώσουμε σωστά τον κόσμο και βέβαια, ένα τρίτο συμπέρασμα ήταν να υπάρχουν πολύ καλές υποδομές και οι άνθρωποι των μεγάλων επιχειρησιακών κέντρων κάθε χώρας, όπου οι επιστήμονες και οι άνθρωποι της πολιτικής προστασίας να μπορούν να ανταλλάσσουν απόψεις.
Παράλληλα, σε ειδικές συνεδρίες παρουσιάστηκαν υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα για την παρακολούθηση των ηφαιστείων είτε από το διάστημα είτε από το έδαφος, τα οποία κάνουν τη ζωή των επιστημόνων πολύ πιο εύκολη σε σύγκριση με αυτό που γινόταν πριν κάποια χρόνια. Με λίγα λόγια, η τεχνολογία βοηθάει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο να παρακολουθούνται τα ηφαίστεια έτσι ώστε να μπορούν οι επιστήμονες να προειδοποιούν εγκαίρως τους κατοίκους που ζουν σε μια περιοχή που έχει ηφαίστεια. Όλα τα ηφαίστεια προειδοποιούν, δίνουν δηλαδή, κάποια πρόδρομα φαινόμενα.
Ερ: Με αφορμή αυτά που είπατε, προκύπτουν δύο ερωτήματα. Πρώτον, εάν έχουμε στην Ελλάδα ένα καλό επιχειρησιακό κέντρο και τέτοιας υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα και δεύτερον, πόσο «ανοιχτή» είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας προς εσάς τους επιστήμονες, να δεχτεί δηλαδή, τις επιστημονικές σας υποδείξεις και να τις προσαρμόσουν ανάλογα.
Ε.Ν.: Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα, είναι σε άμεση επαφή και σε πάρα πολύ καλή συνεργασία με όλους τους επιστήμονες που ασχολούνται με τα ηφαίστεια. Υπάρχει στον ΟΑΣΠ μια ειδική επιτροπή παρακολούθησης όλων των ηφαιστείων του ελλαδικού χώρου και είναι σε στενή συνεργασία με την Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας. Άρα, κι εμείς εδώ στην Ελλάδα έχουμε κάνει πάρα πολλά μεγάλα βήματα κυρίως με αυτή την ειδική επιτροπή, αλλά και οι Έλληνες επιστήμονες σε συνεργασία με ξένους επιστήμονες, χρησιμοποιούν τα καλύτερης τεχνολογίας μηχανήματα. Επίσης, αρχίζουν και γίνονται Επιχειρησιακά Κέντρα και για την αντιμετώπιση ενός ηφαιστειακού κινδύνου.
Ερ: Τέτοια μηχανήματα έχουν τοποθετηθεί και στη Νίσυρο;
Ε.Ν.: Βέβαια. Υπάρχουν μηχανήματα τα οποία παρακολουθούν το ηφαίστειο της Σαντορίνης και της Νισύρου, όπως επίσης των Μεθάνων και της Μήλου, αλλά δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε Νίσυρο και Σαντορίνη διότι, αυτά θεωρούνται πιο ενεργά. Δηλαδή, στο παρελθόν έχουν δώσει πιο γρήγορα ηφαιστειακές εκρήξεις. Στη Σαντορίνη η τελευταία έκρηξη ήταν το 1950 και στη Νίσυρο το 1887- 1888.
Ερ: Ας έρθουμε στα «δικά» μας. Κατ’ αρχάς, θυμίστε μας, πότε ξεκίνησε η υποθαλάσσια έρευνά σας στην ευρύτερη περιοχή του Ψαλιδίου.
Ε.Ν.: Η έρευνα ξεκίνησε πριν από 4 μήνες περίπου, με μια μεγάλη ερευνητική ομάδα του ΕΚΠΑ σε συνεργασία και με το Πολυτεχνείο. Χαρτογραφήσαμε με υψηλής ευκρίνειας μηχανήματα όλη την περιοχή από το ακρωτήριο του Αγίου Φωκά μέχρι και την Αγία Ειρήνη, δηλαδή, ένα πάρα πολύ μεγάλο πλάτος της παράκτιας ζώνης της νοτιοανατολικής Κω, όπου πραγματικά, ο βυθός είναι εντυπωσιακός όπως τον αναμέναμε. Ιδιαίτερα μπροστά στα «θερμά», βρήκαμε περιοχές στις οποίες αναβλύζει νερό μέσα από τη θάλασσα, δηλαδή, στον υποθαλάσσιο πυθμένα υπάρχουν διαφυγές αερίων – φυσαλίδων που δείχνει ότι υπάρχουν πηγές, τις οποίες χαρτογραφήσαμε πολύ αναλυτικά. Με ειδικά μηχανήματα εξετάσαμε και την ποιότητα του νερού πάνω από αυτές τις περιοχές. Σε συγκεκριμένες δε, περιοχές, είχαμε υποβρύχιο ρομπότ το οποίο έβγαλε άπειρες φωτογραφίες και βίντεο της περιοχής έτσι ώστε δημιουργήθηκε ένα φωτομωσαϊκό που μας δείχνει την επιφάνεια του υποθαλάσσιου πυθμένα.
Αυτή τη στιγμή αναλύονται τα δεδομένα που πάρθηκαν πριν από περίπου δύο μήνες και το καλύτερο είναι ότι, σε συγκεκριμένες περιοχές θα πρέπει να πάμε με δύτες ή με υποβρύχια ρομπότ για να συλλέξουμε δείγματα από τον υποθαλάσσιο χώρο. Αυτό θα γίνει διότι, ναι μεν έχουμε δείγματα από όλες τις θερμές πηγές της Κω και αυτή τη στιγμή γίνονται σε εξειδικευμένα εργαστήρια είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, οι χημικές αναλύσεις έτσι ώστε να μπορέσουμε να αποτυπώσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το γεωθερμικό πεδίο στην περιοχή των «θερμών». Και βέβαια, απώτερος στόχος και του δήμου Κω, είναι να ενημερώσει σωστά τους κατοίκους και να μπουν ειδικές πινακίδες οι οποίες θα αναφέρουν με ευκρίνεια τη χημική ανάλυση του νερού.
Έχοντας και κάποιες άλλες μετρήσεις που έγιναν στο παρελθόν, πριν δέκα χρόνια, θέλουμε να κάνουμε και σύγκριση. Ο ποιοτικός και ποσοτικός έλεγχος, είναι να συγκρίνεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα τις χημικές αναλύσεις και να βλέπεις τα ποσοστά των μετάλλων τα οποία έχουν κάποιες πηγές, εάν έχουν ελαττωθεί, εάν έχουν αυξηθεί, εάν η θερμοκρασία είναι η ίδια ή όχι, γιατί μη ξεχνάμε ότι, το 2017 είχε γίνει ένας πάρα πολύ μεγάλος σεισμός.
Ελπίζουμε περίπου σε ένα μήνα να έχουμε στα χέρια μας τα αποτελέσματα όλων των χημικών αναλύσεων για όλες τις πηγές της Κω. Τότε θα βγάλουμε και τα δικά μας συμπεράσματα τα οποία θα ανακοινωθούν επίσημα και στο δήμο.
Αυτή τη στιγμή έχουν συλλεχθεί τα δεδομένα τόσο από τον υποθαλάσσιο χώρο αλλά και από τον χερσαίο, δηλαδή στις πηγές, και αναλύονται έτσι ώστε να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα για το γεωθερμικό πεδίο της περιοχής. Να σας πω ότι, έχουμε κάνει πάρα πολύ αναλυτική βυθομετρία, η οποία είναι λιγότερο από ένα μέτρο. Πραγματικά, θα έχουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αποτύπωση της παράκτιας ζώνης. Για εμάς, η περιοχή αυτή έχει πολύ μεγάλο και σπουδαίο ενδιαφέρον, λόγω του ότι, θα πρέπει πραγματικά να αναδειχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και το πιο σημαντικό είναι να ενημερωθεί σωστά ο κάτοικος της Κω, αλλά και αντίστοιχα ο τουρίστας. Όταν ξέρει τι είναι αυτή η πηγή, ποιες είναι οι ιαματικές της ιδιότητες, τι βρίσκεται στον υποθαλάσσιο χώρο, να έχει ωραίες φωτογραφίες και βίντεο, η περιοχή θα προσελκύσει πολύ περισσότερο κόσμο απ’ ότι προσελκύει σήμερα. Αυτό τέθηκε και στο συνέδριο. Η σωστή ενημέρωση και η εκπαίδευση φέρνουν τα καλύτερα αποτελέσματα, παρά να επικρατεί φόβος και αγωνία στο τι είναι κι τι συμβαίνει σε αυτή την περιοχή.
Ερ: Σε ένα περίπου μήνα τα αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων. Με αυτό ως δεδομένο, πότε εκτιμάτε ότι θα έχει ολοκληρωθεί η έρευνα και βεβαίως τα συμπεράσματά της; Και κάτι ακόμα. Στην προηγούμενή μας συνέντευξη, είχατε αναφέρει ότι, η έρευνά σας θα παρουσιαστεί και σε σχολεία της Κω.
Ε.Ν.: Να σας πω ότι, τέλος του χρόνου, τον Δεκέμβριο του 2022 θα παραδοθεί η έρευνα στο δήμο. Όσο για τα σχολεία, θεωρώ ότι τον Νοέμβριο θα υπάρξουν κάποιες εκπαιδευτικές δράσεις στα σχολεία της Κω, σε επιλεγμένα σχολεία διότι δεν μπορούμε να τα καλύψουμε όλα, για να μάθουν και να γνωρίσουν τα παιδιά την ιστορία της περιοχής με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μέσα από την επιστήμη.
Το ίδιο έχει ξεκινήσει και στη Σαντορίνη και θα επαναληφθούν από τον ερχόμενο Οκτώβριο από την ερευνητική μας ομάδα του ΕΚΠΑ.
Ερ: Τελευταίο ερώτημα κ. Νομικού. Εάν κάποιος σας ρωτούσε, τι ανακαλύψατε στον υποθαλάσσιο χώρο της συγκεκριμένης περιοχής ή τι σας έκανε εντύπωση από την μέχρι τώρα έρευνά σας, τι θα του απαντούσατε;
Ε.Ν.: Μου έκανε πάρα πολύ μεγάλη εντύπωση ο βυθός στα «θερμά» όπου ήταν τελείως διαφορετικός από την Αγία Ειρήνη. Εκεί βρήκαμε πάρα πολλές φυσαλίδες, δηλαδή, υπάρχουν περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση αερίων όπως είναι και στη Νίσυρο. Αυτό θέλει περισσότερη διερεύνηση, γιατί πραγματικά δεν το γνωρίζαμε ούτε κι εμείς οι ίδιοι.
Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
