«Μόνο επιστήμη, χωρίς ανθρωπισμό, είναι επάγγελμα, δεν είναι λειτούργημα»
«Το Ιπποκρατικό Κίνημα θέλει όλοι όσοι ασχολούνται με την υγεία να παρέχουν συμπονετική, συνεργατική και επιστημονικά εξαιρετική φροντίδα στον ασθενή»
«Βάζουμε τη σπίθα. Αν η σπίθα γίνει φλόγα και θα επεκταθεί, εξαρτάται από τις συνθήκες, την τύχη και την ικανότητα του καθενός από εμάς»
«Ειδέναι τι εστίν άνθρωπος. (Να γνωρίσουμε τι είναι ο άνθρωπος.)
Η δε διάνοια παρ ’ αυτής λάβουσα ύστερον εις αληθείην ήγαγεν. (Ο Νους λαμβάνοντας -από τη φύση- τις μορφές των αντικειμένων οδηγεί τελικά στην αλήθεια). Όσα γαρ την των ομμάτων όψιν εκφεύγει, ταύτα τη της γνώμης όψει κεκράτηται. (Όσα ξεφεύγουν από την όραση των ματιών, αυτά συλλαμβάνονται από την όραση του πνεύματος)». Ιπποκράτης
Μοιάζει σαν μια όαση μέσα στη μιζέρια, στον πόνο και στην απαξίωση ιδεών, αξιών και αρχών, η προσπάθεια συνανθρώπων μας - άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενων με την ιατρική - να συνδέσουν την ιατρική με τη φιλοσοφία, με τον ανθρωπισμό «με την φυσιολογία της ανθρώπινης ψυχής και τη βαθύτερη ολότητα του ανθρώπινου όντος ως ψυχοσωματική ολότητα». Να επαναφέρουν στο προσκήνιο – επί της ουσίας – τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη, ο οποίος συνέδεσε την επιστήμη και την φιλοσοφία ως ενοποιημένες οντότητες και όχι ως ξέχωρα και διαφορετικά πεδία. Μελετώντας τον άνθρωπο, το περιβάλλον και την μεταξύ τους σχέση, συνειδητοποίησε ότι όλα τα προβλήματα που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει δεν ανήκουν μόνο στους τομείς της επιστήμης αλλά εκτείνονται στην εσώτερη σφαίρα που είναι ο ψυχολογικός και πνευματικός κόσμος του ανθρώπινου όντος. Η φιλοσοφική υποδομή είναι για τον Ιπποκράτη απαραίτητο εφόδιο του αληθινού ιατρού. Γι’ αυτό ακριβώς ο Ιπποκράτης συνιστά στους ιατρούς να ανάγουν τη φιλοσοφία στην ιατρική και την ιατρική στη φιλοσοφία, διότι ένας φιλοσοφημένος ιατρός είναι άρτιος και προσεγγίζει τη θεότητα: «Ιητρός γαρ φιλόσοφος ισόθεος».
Με αυτήν την «παρακαταθήκη», ο συμπατριώτης μας γιατρός Νίκος Καστανός, ξεκίνησε έναν αγώνα για τη διάδοση της Ιπποκρατικής Ιδέας μέσα από ένα διεθνές κίνημα, το Ιπποκρατικό Κίνημα, του οποίου είναι ο πρώτος πρόεδρος.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μας εξιστορεί τους πρώτους του προβληματισμούς, όταν ήταν νεαρός γιατρός στην Βαρκελώνη, την μετέπειτα πορεία του, τα όνειρα και τις επιθυμίες του.
«Ονειρεύομαι ότι μια μέρα ένας γιατρός 24 ετών, που πρόσφατα αποφοίτησε από την ιατρική, μπορεί να αισθάνεται πολύ προετοιμασμένος να εκπληρώσει άριστα το λειτούργημα του και να πληροφορήσει έναν νεαρό ασθενή που μόλις παντρεύτηκε τη διάγνωση της νόσου του, με πολύ αγάπη και προσοχή. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του στο πανεπιστήμιο θα έχει μάθει να είναι όχι μόνο επιστήμονας, αλλά και ανθρωπιστής. Αυτό θα είναι μια ευλογία τόσο για τον ασθενή όσο και για τον ίδιο τον γιατρό» καταλήγει, συνοψίζοντας με λίγα λόγια την Ιπποκρατική Ιδέα που υπηρετεί με αγάπη και πάθος.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ερ: Κύριε Καστανέ, ποια η πρώτη σας «επαφή» με τον Ιπποκράτη; Πώς προέκυψε η αγάπη σας για την Ιπποκρατική Ιδέα;
Ν.Κ .: Όπως γνωρίζετε, γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κω. Όλη η Κως είναι εμποτισμένη με τον Ιπποκράτη. Σαν παΐδι, θυμάμαι την αρχή του Ιπποκρατικού Ιδρύματος με τον Δρ Οικονόμου και στη δεκαετία του '60 ήμουν ένας από τους πρώτους που ερμήνευσα τον Ιπποκράτη στην τελετή του Ιπποκρατικού όρκου στο Ασκληπιείο. Ο πατέρας μου λάτρευε τον Ιπποκράτη και πάντα μου έλεγε ότι σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, ο γιατρός έπρεπε να είναι καλός επιστήμονας αλλά πάνω απ ' όλα άνθρωπος, που δίνει το χέρι του και βοηθά τον συνάνθρωπό του που υποφέρει.
Ερ: Πότε άρχισε να σας προβληματίζει η διασύνδεση της επιστήμης της ιατρικής με τον ανθρωπισμό;
Ν.Κ .: Σε ηλικία 24 ετών, μόλις είχα αποφοιτήσει γιατρός στην Αθήνα, πηγαίνω στη Βαρκελώνη. Αρχίζω να εργάζομαι στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Βαρκελώνης και μου αναθέτουν ασθενείς, ανάμεσα στους οποίους, ένας 32χρονος, που είχε παντρευτεί πρόσφατα. Όταν τον διαγνώσαμε με λέμφωμα (τύπος καρκίνου του αίματος, ανίατος εκείνα τα χρόνια) συνειδητοποιώ ότι δεν ξέρω ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να γνωστοποιήσω τη διάγνωση στον ασθενή και στη σύζυγό του. Το πανεπιστήμιο με είχε εκπαιδεύσει πολύ καλά σε πολλά θέματα, όπως είναι η ιστολογία, βιοχημεία, κλπ. αλλά όχι στον τρόπο προσέγγισης και διαχείρισης των συναισθημάτων των ασθενών. Κανείς δεν με δίδαξε πώς να κοιτάξω τον ασθενή κατευθείαν στα μάτια και πώς να τον βοηθήσω σαν συνάνθρωπος στην αγωνία του, στο φόβο και στην αναζήτηση ελπίδας. Η διαχείριση των συναισθημάτων μαθαίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως η ιστολογία, ωστόσο, δεν θεωρήθηκε σημαντική στο πανεπιστήμιο, ούτε μετέπειτα ώστε να μας το διδάξουν. Δεν υπήρχαν πληροφορίες στα ιατρικά βιβλία, στα ιατρικά περιοδικά ή στα συνέδρια.
Ερ: Η ιδέα για το Ιπποκρατικό Κίνημα, πότε και πώς ξεκίνησε;
Ν.Κ . Είχα πάντα την υπερηφάνεια που γεννήθηκα στην Κω, αλλά ταυτόχρονα αισθανόμουνα το καθήκον να βοηθήσω όσο μπορώ στην διάδοση όσων σχετίζονται με τον Ιπποκράτη. Προσπάθησα να βοηθήσω αρκετές φορές, χωρίς επιτυχία. Τέλος, χάρη στην υποστήριξη και την ενθάρρυνση πολλών Ιπποκρατών ιατρών, στην Ισπανία, ήμουν σε θέση να ξεκινήσω το έργο πρόσφατα. Εκείνοι που με ωθούν είναι γιατροί που συνδυάζουν τη φιλοσοφία, τον ανθρωπισμό και την αριστεία στην επιστήμη. Και είναι ... πολλοί!
Ερ: Ο Ιπποκράτης υποστήριζε πως, δεν μπορεί να ασκήσει καλή ιατρική εκείνος που δεν ξέρει τι είναι ο άνθρωπος, εάν δεν αντιμετωπίσει τον ασθενή «ως ένα συγκεντρωτικό όλο, ψυχή και σώμα, νου και καρδιά». Να υποθέσω πως εν τέλει, δεν ασκείται καλή ιατρική;
Ν.Κ .: Δεν θα έλεγα ότι δεν ασκείται καλή ιατρική. Η συντριπτική πλειοψηφία των γιατρών σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να είναι άτομα με μεγάλο ανθρωπισμό που σπουδάζουν για να βοηθήσουν τον συνάνθρωπο τους. Ωστόσο, βρισκόμαστε σε μια στιγμή προσαρμογής. Η τεχνολογική επανάσταση αλλάζει το πανόραμα και σχεδόν όλα τα επαγγέλματα προσπαθούν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Η εκρηκτική αύξηση της γνώσης που άρχισε τον περασμένο αιώνα και η τεχνολογία αλλάζει το τοπίο. Είναι απαραίτητο να επιστρέψουμε στα θεμέλια και να αναλογιστούμε τι όρισε ο Ιπποκράτης ως ιατρική τέχνη.
Ερ: Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, τελικά ποια είναι η σχέση μεταξύ ιατρικής και ανθρωπισμού; Η ιατρική είναι ή για να το θέσω πιο σωστά, οφείλει να είναι λειτούργημα;
Ν.Κ .: Σύμφωνα με τον ορισμό του πατέρα της ιατρικής, η ιατρική είναι απαραιτήτως ο συνδυασμός και των δύο: Επιστήμης και ανθρωπισμού. Μόνο επιστήμη, χωρίς ανθρωπισμό, είναι επάγγελμα, δεν είναι λειτούργημα. Ο ασθενής χρειάζεται τον γιατρό να τον κοιτάζει στα μάτια του, να τον ρωτάει πώς αισθάνεται και να τον βοηθάει στην αγωνία, τον φόβο και τον πόνο του.
Ερ: Ας επανέλθουμε στο Ιπποκρατικό Κίνημα. Με βάση το καταστατικό του, ποιοι είναι οι σκοποί και οι στόχοι του;
Ν.Κ.: Το "Ιπποκρατικό Κίνημα" είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση, η οποία δημιουργήθηκε πρόσφατα στην Ισπανία με τη συμμετοχή επαγγελματιών που έχουν διακριθεί για τα επιτεύγματά τους, τόσο σε επίπεδο γνώσης όσο και σε ανθρωπιστικό επίπεδο.
Το Ι.Κ. στοχεύει στην προώθηση της ευαισθητοποίησης και της υποστήριξης των επαγγελματιών υγείας με τέτοιο τρόπο ώστε το ανθρωπιστικό πάθος που παρακινεί τους περισσότερους από αυτούς στην αρχή της εκπαίδευσής τους να διατηρείται κατά τη διάρκεια όλης τους της επαγγελματικής ζωής. Το Ι.Κ. θέλει όλοι όσοι ασχολούνται με την υγεία να παρέχουν συμπονετική, συνεργατική και επιστημονικά εξαιρετική φροντίδα στον ασθενή
Ερ: Πείτε μας, ποιες οι μέχρι σήμερα δράσεις σας, αλλά και ποιος ο προγραμματισμό σας για το επόμενο χρονικό διάστημα.
Ν.Κ .: Το Ι.Κ. έχει πολύ αποκεντρωτικό χαρακτήρα. Λειτουργεί μέσω Ιπποκρατικών ομάδων που δημιουργούνται σε πανεπιστήμια, ιατρικούς συλλόγους και νοσοκομεία που λειτουργούν με βάση τις ίδιες αξίες. Κάθε Ιπποκρατική ομάδα αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη ανάγκη του ανθρωπισμού στην ιατρική και ταυτόχρονα εκπαιδεύει φοιτητές και επαγγελματίες υγείας σχετικά με το πώς να χειριστούν τα συναισθήματα των ασθενών και τα δικά τους, μέσω συνεδρίων, ομιλιών, σεμιναρίων, με στρογγυλά τραπέζια, δημοσιεύσεις, κλπ.
Προς το παρόν, έχουν δημιουργηθεί ιπποκρατικές ομάδες σε διάφορες ιατρικές σχολές, νοσοκομεία και ιατρικές εταιρείες. Είναι αναγκαία η δημιουργία μιας βάσης πολλών ανθρώπων που με τον ενθουσιασμό, την αυτονομία και τη δημιουργικότητά τους να ενταχθούν στην προσπάθεια και να την κάνουν δικιά τους.
Κατά τους επόμενους μήνες θα συνεχίσουμε με το ίδιο σχεδιασμό και θα επεκτείνουμε τον αριθμό των Ιπποκρατικών ομάδων στην Ισπανία. Πρόθεσή μας είναι να ενισχύσουμε την κίνηση της Ισπανίας και στη συνέχεια να την μεταφέρουμε σε άλλες χώρες
Ερ: Συμπερασματικά, από όσα μας είπατε, το Κίνημα έχει αγκαλιαστεί από την ισπανική ιατρική κοινότητα. Στην Ελλάδα πώς αντιμετωπίζεται; Και βέβαια, στην Κω, γενέτειρα του πατέρα της ιατρικής αλλά και δική σας…
Ν.Κ .: Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την εισαγωγή του Ιπποκρατικού κινήματος σε διάφορες χώρες, όπως η Αγγλία, οι ΗΠΑ, το Μεξικό, η Γερμανία, κλπ. Ωστόσο, προς το παρόν, όπως σας είπα, επικεντρωνόμαστε στην Ισπανία.
Στην Κω η ιδέα έγινε πολύ καλά δεκτή από πολλούς ανθρώπους που δημιούργησαν τη πρώτη Ιπποκρατική Ομάδα εκτός της Ισπανίας. Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένας πυρήνας στο νησί που θα υποστηρίζει από εδώ όλες τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε άλλα μέρη. Συμμετέχουν πολλοί άνθρωποι, όπως ο Μανώλης Καβουκλής, ο Νίκος Κανταρζής, ο Γιάννης Μπαλαλής, η Νταίζη Βουκουβαλίδου, ο Ανδρέας Χατζημιχάλης, ο Σεβαστιανός Παπαχρήστου, κλπ. Όλοι όσοι πιστεύουν ότι μπορούν να προσφέρουν με οποιονδήποτε τρόπο στην ιδέα προσκαλούνται να συμμετάσχουν.
Ερ: Από όσο γνωρίζω, ο «συνδετικός» σας κρίκος με το νησί – στο επίπεδο του Ιπποκρατικού Κινήματος εννοώ - είναι ο Νίκος Κανταρζής, υπεύθυνος του τομέα των διεθνών σχέσεων του δήμου, ο οποίος στο δημοτικό συμβούλιο είχε κάνει λόγο για Παγκόσμιο Ιπποκρατικό Κίνημα. Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό;
Ν.Κ .: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιδέα έχει τη δύναμη να γίνει ένα παγκόσμιο κίνημα. Νομίζω ότι έχει περισσότερη δύναμη από το Ολυμπιακό κίνημα και είναι περισσότερο απαραίτητη για την κοινωνία.
Τώρα, για να γίνει ένα παγκόσμιο κίνημα, εξαρτάται από την συγκυρία πολλών παραγόντων. Εξαρτάται από τον καθένα μας. Σε ποιο βαθμό μπορούμε να δημιουργήσουμε τη δομή έτσι ώστε να εδραιωθεί πρώτα σε μια χώρα και στη συνέχεια να επεκταθεί. Είναι απαραίτητο πολλοί πολύ ικανοί άνθρωποι από άλλες χώρες να αισθάνονται την ιδέα σαν δική τους και να εργάζονται για την εφαρμογή της στις χώρες και τις πόλεις τους με αυτονομία, στοργή και δημιουργικότητα.
Βάζουμε τη σπίθα. Αν η σπίθα γίνει φλόγα και θα επεκταθεί, εξαρτάται από τις συνθήκες, την τύχη και την ικανότητα του καθενός από εμάς. Ελπίζω ότι μπορούμε να βρούμε βοήθεια από ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη ικανότητα από εμάς και που θα οδηγήσουν την ιδέα στο μέγιστο δυνατό βαθμό.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ακόμα κι αν αυτό λειτουργήσει καλά, θα χρειαστούν πολλά χρόνια. Δεν είναι κάτι που γίνεται σε μια γενιά.
Ερ: Κύριε Καστανέ, για τον επίλογο της συζήτησής μας, πείτε μας, τι ονειρεύεστε όταν σκέπτεστε τον Ιπποκράτη και το Κίνημά σας;
N.Κ: Ονειρεύομαι ότι μια μέρα ένας γιατρός 24 ετών, που πρόσφατα αποφοίτησε από την ιατρική, μπορεί να αισθάνεται πολύ προετοιμασμένος να εκπληρώσει άριστα το λειτούργημα του και να πληροφορήσει έναν νεαρό ασθενή που μόλις παντρεύτηκε τη διάγνωση της νόσου του, με πολύ αγάπη και προσοχή. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του στο πανεπιστήμιο θα έχει μάθει να είναι όχι μόνο επιστήμονας, αλλά και ανθρωπιστής. Αυτό θα είναι μια ευλογία τόσο για τον ασθενή όσο και για τον ίδιο τον γιατρό.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ"
