Κάθε χρόνο, τους καλοκαιρινούς μήνες, έχουμε περιστατικά πνιγμού, ιδιαίτερα στις τουριστικές παραθαλάσσιες περιοχές. Η Κως των μεγάλων παραλιών και των τεράστιων ξενοδοχειακών μονάδων, με πισίνες διαφόρων μεγεθών, είναι μια από αυτές. Κατά μέσο όρο, πάνω από 250 κολυμβητές πνίγονται κάθε χρόνο στην χώρα μας, κυρίως ηλικιωμένοι και παιδιά. Σε έρευνα της Π.Ο.Υ. προ ετών στις χώρες με θαλάσσιο τουρισμό, η Ελλάδα κατατασσόταν 3η χώρα στους πνιγμούς ανά 100.000 λουομένους. Προφανώς, υπάρχει ο ανθρώπινος παράγοντας υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων στην κολύμβηση, ιδιαίτερα στους ενήλικες ή υποτίμησης του κινδύνου, στους νεότερους. Εκτός από τις αιφνίδιες περιπτώσεις παθολογικών αιτίων που οδηγούν στον πνιγμό, συνήθης αιτία στους ενήλικες είναι η κατανάλωση αλκοόλ (δευτερευόντως το βαρύ γεύμα), στα δε παιδιά, κύρια αιτία είναι η χαλάρωση της προσοχής των γονιών με συνηθέστερες αιτίες την συζήτηση, το διάβασμα, την απασχόληση με το κινητό ή την κούραση και τον ύπνο στην παραλία, αλλά συχνά και την άγνοια κινδύνου. Ο πνιγμός είναι η δεύτερη αιτία θανάτου για παιδιά κάτω των 14 ετών (:η πρώτη είναι τα τροχαία ατυχήματα). Συχνά βλέπουμε μικρά παιδιά ή και βρέφη να κάθονται στην άμμο, σχεδόν μέσα στο νερό, ενώ ένας αιφνίδιος κυματισμός από διερχόμενο πλοίο μπορεί να τα παρασύρει. Είναι λαθεμένη η αντίληψη μερικών γονέων ότι τα παιδάκια ξέρουν καλό κολύμπι επειδή μπορούν και επιπλέουν. Δεν τρομοκρατούμε τα παιδιά όταν τους εφιστούμε την προσοχή στους κινδύνους που μπορεί να υπάρχουν στην απομάκρυνσή τους από την ακτή, στα απρόσεκτα παιχνίδια στο νερό, στις βουτιές ή στις πατητές πάνω στα κεφάλια μικρότερων. Αντίθετα, τα προστατεύουμε και τα εισάγουμε στην νοοτροπία πρόληψης και αυτοπροστασίας από μικρή ηλικία.
Πριν λίγες ημέρες, το 4χρονο αγοράκι από την Αγγλία, ήταν το (πρώτο) θύμα της προδιαγεγραμμένης συνέχειας ενός ατέρμονου θλιβερού σήριαλ. Πόσα θύματα θα μετρήσουμε φέτος; Δεν γνωρίζω τις ακριβείς συνθήκες πνιγμού του συγκεκριμένου παιδιού. Εφόσον, όμως, στην χώρα μας και στο νησί μας κατ΄ εξακολούθηση καταγράφονται πνιγμοί που μερικοί μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, με εφαρμογή προβλεπόμενων μέτρων ασφαλείας, τότε η έκφραση κλισέ «είμαστε συγκλονισμένοι από τον χαμό ενός αθώου παιδιού» που ακούγεται σε τέτοιες περιπτώσεις από θεσμικούς παράγοντες, επιχειρηματίες ή και Πολίτες, είναι ανώφελη αν όχι υποκριτική. Τα παιδιά πνίγονται αθόρυβα και γρήγορα μέσα σε δευτερόλεπτα, μετά δε από λίγα λεπτά, ο εγκέφαλος έχει υποστεί βλάβη ώστε ο θάνατος είναι αναπόφευκτος παρά τις προσπάθειες που πιθανόν ακολουθήσουν από παρευρισκόμενους ή το Προσωπικό του Νοσοκομείου, όταν μεταφερθεί.
Παρότι οι στατιστικές των πνιγμών ενηλίκων κι ανηλίκων είναι θλιβερές, διαχρονικά, τα συναρμόδια Υπουργεία δεν κατάφεραν να επιβάλουν την πλήρη εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου νομοσχεδίου που να καθορίζει τους κανόνες ασφαλείας (για τις πισίνες ξεν/χειων, κρουαζερόπλοιων, θαλασσίων παιχνιδιών, παιδότοπων, κατασκηνώσεων κ.α.), να επιτηρεί την εφαρμογή τους και να επιβάλει κυρώσεις στους παραβάτες. Ο βασικός νόμος που καθορίζει την ασφάλεια στις πισίνες είναι ένας χουντικός νόμος, παρά κάποιες μετέπειτα τροποποιήσεις (Υγειονομική Διάταξη υπ’ αρ.Γ1/443/1973 (ΦΕΚ 87 Β). Για μικρές κολυμβητικές δεξαμενές υπάρχει νομική υποχρέωση για ένα εξειδικευμένο άτομο ως Υπεύθυνος λειτουργίας. Σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που εκμεταλλεύονται παραπάνω από μια κολυμβητικές δεξαμενές, προβλέπεται η υποχρέωση ύπαρξης εκπαιδευμένου και πιστοποιημένου προσωπικού, με την ειδικότητα και πτυχίο «Επόπτη Ασφαλείας Κολυμβητικών Δεξαμενών-Ναυαγοσώστη». «Εκπαιδευµένοι επόπται και έτερον προσωπικόν θα ευρίσκονται εν υπηρεσία καθ΄ όλην την διάρκειαν λειτουργίας της δεξαµενής» (αρθρο 21,παρ.2). Είναι γνωστό ότι μπορεί να συμβεί μεγαλύτερη τραγωδία αν εθελοντές χωρίς ειδική εκπαίδευση πέφτουν σε θάλασσα ή βαθειά πισίνα για να σώσουν ένα επικείμενο θύμα.
Δυστυχώς, παρά την ύπαρξη νομοθεσίας, αυτή δεν τηρείται ούτε επιβάλλονται κυρώσεις. Σε πολλές τουριστικές περιοχές η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη. Γνωστή, όμως, και η παθητική αποδοχή από τον κόσμο. «Τι περιμένεις; Στην Ελλάδα είσαι»! Μάλλον αποδεχτήκαμε ότι έχουμε το κληρονομικό γονίδιο της ...μη συμμόρφωσης στους νόμους! Άλλωστε, δεν είναι η μόνη περίπτωση όπου νόμοι υπάρχουν αλλά η εφαρμογή απουσιάζει- ατιμωρητί! (Κορυφαίο παράδειγμα η προκλητική καταπάτηση του αντικαπνιστικού νόμου – σε πανευρωπαϊκή πρωτιά!). «Πώς ενοικιάζονται τεράστιες παραλίες από την εκάστοτε τοπική αυτοδιοίκηση χωρίς την προϋπόθεση λήψης μέτρων ασφαλείας ανά περιοχή; Δεν προβλέπεται ναυαγοσώστης;» θα ρωτούσε ένας ανίδεος τουρίστας ευρωπαϊκής χώρας. «Όπως παίρνει ρεύμα ένα αυθαίρετο», θα απαντούσε ένας... επαΐων συμπατριώτης. Κι όπου εφαρμόζονται κάποιες διατάξεις, γίνονται προσαρμογές στα ..καθ΄ ημάς. Οι ναυαγοσωστικοί πύργοι δεν προορίζονται για εντυπωσιακές ομαδικές φωτό ή ατομικές σέλφι ναυαγοσωστών –λουομένων που συγκεντρώνουν τα λάικ στα μέσα μαζικής δικτύωσης. Οι ναυαγοσώστες των παραλιών υποχρεούνται να επιτηρούν την περιοχή ευθύνης τους και να εκτιμούν τις πιθανότητες ατυχήματος ώστε να παρέμβουν έγκαιρα. Πέρυσι, μετά τον πνιγμό παιδιού σε τουριστικό θέρετρο της Πελ/νήσου, ο διασώστης που δεχόταν τα μπράβο των παρευρισκόμενων (επειδή είχε τρέξει από μακριά όταν το είδε να πνίγεται) είπε ναρκισσευόμενος αφελώς: «Ήταν ...αναμενόμενο να συμβεί! Το έβλεπα ώρες να παίζει στην παραλία μόνο του κι απορούσα πού είναι οι γονείς;»!! Όμως, αντί να παρατηρεί αμέτοχος, πιθανολογώντας το «αναμενόμενο», όφειλε να εκτιμήσει τον κίνδυνο πνιγμού και να παρέμβει έγκαιρα. Ακόμη και σε μια άκομψη, αντίδραση των γονιών, όταν τους επισημαίνεται ο κίνδυνος πνιγμού ενός αφύλακτου παιδιού, πιθανόν ως αντίδραση σε υποθετική ενοχοποίησή τους («κοίτα την δουλειά σου, μην ανακατεύεσαι στο παιδί μου» κλπ), ο ναυαγοσώστης , ακριβώς, κάνει την δουλειά του.
Φαίνεται ότι η τουριστική βιομηχανία μας δεν προσαρμόζεται έγκαιρα στις επιταγές των καιρών, εκτός από τομείς που αφορούν την μεγαλύτερη κερδοφορία της - όσο λαϊκίστικο και στρατευμένο αν ακούγεται. Πάμπολλες τεκμηριωμένες προτάσεις υποβλήθηκαν μάταια σε Ενώσεις Ξενοδόχων για λήψη μέτρων στοιχειώδους ενίσχυσης της ασφάλειας των πελατών τους σε απομακρυσμένες υπέρογκες τουριστικές μονάδες (π.χ. τοποθέτηση απινιδωτών, διάθεση στελεχωμένου κατάλληλα ασθενοφόρου, 24ωρη παρουσία γιατρού, τήρηση μέτρων ασφαλείας σε πισίνες και λοιπές εγκαταστάσεις, ενημέρωση εργαζομένων κλπ). Ελάχιστες εξαιρέσεις δεν αλλάζουν τον κανόνα. Παρόλα αυτά, στοχεύουμε στην ανάδειξη της Κω, ως τουριστικού προορισμού αξιώσεων.
Υπάρχουν και μικρά απλά πράγματα που μπορούν να συμβάλουν στην αποτροπή κάποιων πνιγμών. Κουλούρες μεγάλης διαμέτρου, κακής ποιότητας μπρατσάκια, δεν ενδείκνυνται για τα παιδιά-καλύτερα τα ειδικά γιλέκα. Τα στρώματα θαλάσσης είναι επικίνδυνα λόγω εύκολης ανατροπής. Επισφαλή είναι και τα ποδήλατα, χωρίς προστατευτικά μέτρα και κυρίως χωρίς συνοδεία ενήλικα. Προστατευτικό δίκτυ στις πισίνες όταν δεν λειτουργούν ή και ειδική περίφραξη. Απομάκρυνση καρεκλών/τραπεζιών δίπλα από τις πισίνες ώστε να μην ανέβει το παιδί. Αποφυγή τοποθέτησης στις πισίνες παιχνιδιών και φουσκωτών πλαστικών ζώων που προσελκύουν τα παιδιά. Τοποθέτηση τηλεφώνου πολύ κοντά, για επείγουσα κλήση ειδικής βοήθειας. Τα παιδιά χρειάζονται κυρίως την συνεχή επίβλεψή τους από τους γονείς. Η αυτοπροστασία φαίνεται η πιο αποτελεσματική επιλογή. Είναι πολύτιμη η ζωή των παιδιών μας και η δική μας, για να την αφήνουμε στην πιθανότητα τήρησης των (ανεφάρμοστων) νόμων από κάθε επιχειρηματία ή κρατικό φορέα.
Σημείωση:
Με την ευκαιρία, θυμίζουμε επιγραμματικά τα ουκ ολίγα θαλάσσια ατυχήματα λουομένων από ταχύπλοα ή σερφινγκ που διασχίζουν αστραπιαία την θάλασσα, σε απόσταση αναπνοής από τους λουόμενους, κι εκτός επιτρεπτών ορίων- αν υπάρχει σηματοδότηση που τηρείται! Αυτόπτεις μάρτυρες έχουμε γίνει όλοι κάποια στιγμή σε ένα «παρ΄ ολίγον ατύχημα». Ας ελπίζουμε, η μεγάλη τουριστική μονάδα που άνοιξε εκεί, να τηρήσει τους προβλεπόμενους κανόνες ασφαλείας σε θαλάσσια παιγνίδια/ σπορ και να δείξει έμπρακτα σεβασμό σε Άνθρωπο και Τόπ(ι)ο.
Έλλη Καρανίκα
Συντονίστρια Διευθύντρια Αναισθησιολογικού τμήματος ΓΝΚΩ
