Παρότι το ΥΠΕΝ υποστηρίζει ότι ελήφθησαν υπόψη τα σχόλια της διαβούλευσης που υπέβαλαν οι ενδιαφερόμενοι φορείς και οι πολίτες, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Μεσόγειος SOS, Greenpeace και WWF Ελλάς υποστηρίζουν πως η διαβούλευση για το νέο ΕΣΔΑ ήταν προσχηματική και θεωρούν πως η έγκριση του ΕΣΔΑ, χωρίς ριζικές αλλαγές, αποτελεί στρατηγικό λάθος του υπουργικού συμβουλίου, το οποίο σύντομα θα οδηγήσει σε επικίνδυνο αδιέξοδο.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν το τελικό κείμενο του ΕΣΔΑ που διαμοιράστηκε στους υπουργούς που κλήθηκαν να λάβουν θέση. Γνωρίζουν όμως ότι στο ΕΣΔΑ που δόθηκε στη δημοσιότητα δεν απαντάται ικανοποιητικά κανένα από τα ερωτήματα που έχουν τεθεί από την κοινωνία των πολιτών:

• Βάσει ποιων τεχνικοοικονομικών αναλύσεων δημιουργήθηκε το νέο σχέδιο δράσης που ουσιαστικά πατάει πάνω σε παραδοχές που ευνοούν την καύση έναντι της πρόληψης και της ανακύκλωσης;
• Για ποιο λόγο προγραμματίζεται η κάλυψη όλης της χώρας με πανάκριβες και αναποτελεσματικές Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) που η εμπειρία από Ελλάδα και Ευρώπη δείχνει πως δεν μπορούν να ανακτήσουν επαρκώς ανακυκλώσιμα και είναι ικανές μόνο για να παράγουν μεγάλο υπόλειμμα για καύση;
• Για ποιο λόγο αγνοείται μέσα στο ΕΣΔΑ η πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, η μείωση της σπατάλης τροφίμων, η διαλογή στην πηγή, όταν όλα αυτά αποτελούν κρίσιμες προτεραιότητες της ΕΕ;
• Γιατί παρότι το ΕΣΔΑ αναφέρει ότι θα τηρήσει τους Ευρωπαϊκούς στόχους ανακύκλωσης, απουσιάζουν από το κείμενο τα μέτρα που θα οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχων; Και για ποιο λόγο το «πληρώνω όσο πετάω», ίσως το καθοριστικότερο εργαλείο για αλλαγή της κατάστασης στα απόβλητα, αναφέρεται στο ΕΣΔΑ πως θα εφαρμοστεί μόνο σε πιλοτική μορφή την περίοδο 2020-2030;
• Γιατί από ένα τέτοιο κομβικό σχέδιο πολιτικής απουσιάζει παντελώς η εκτίμηση του κόστους όχι μόνο από την κατασκευή των ΜΕΑ και των μονάδων καύσης, αλλά και από τη λειτουργία αυτών των ανεπαρκών εγκαταστάσεων; Γιατί δεν υπάρχει καμιά ανάλυση για το κόστος που θα κληθούν να επωμιστούν οι πολίτες τα επόμενα χρόνια;
• Για ποιο λόγο το ΕΣΔΑ δεν περιγράφει πώς θα αποτραπεί να κλειδωθούν πολυετείς συμφωνίες με εξοντωτικές ρήτρες για τις ΜΕΑ και τις μονάδες καύσης, με αποτέλεσμα ακόμα και το 2040 ή το 2050 να καλούνται οι φορολογούμενοι πολίτες να πληρώνουν για έργα που δεν θα έπρεπε να λειτουργούν;
• Για ποιο λόγο το ΕΣΔΑ βασίστηκε πάνω σε θεωρητικά στοιχεία για τα απορρίμματα που διαχειρίζονται οι ΦΟΣΔΑ και τα ανακυκλώσιμα υλικά; Γιατί δεν έχει γίνει ως σήμερα καμία σοβαρή μέτρηση σύστασης και μία σοβαρή προσπάθεια να μπει ένα τέλος στο «έλλειμα αξιοπιστίας στοιχείων» που έχει επισημάνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή;
• Και τέλος το σημαντικότερο ερώτημα: Γιατί, ενώ η Κομισιόν καλεί την Ελλάδα να κάνει καλύτερη χρήση των κονδυλίων υπέρ των ανώτερων σταδίων της ιεραρχίας αποβλήτων (πρόληψη, ΔσΠ, ανακύκλωση, πράσινα σημεία κ.α.), η Ελλάδα με το νέο ΕΣΔΑ δεσμεύει τη χώρα για πολλά χρόνια με περίπου 80% των συνολικών πόρων για αναποτελεσματικά έργα στην κατώτερη βαθμίδα (ΜΕΑ, καύση κ.α.). Την ίδια στιγμή χώρες, όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Πολωνία, επενδύουν στην ανώτερη βαθμίδα της ιεραρχίας κατά 76%, 94% και 66% αντίστοιχα[1].
• Λάθος; Ή πολιτική επιλογή εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων;

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν πως δεν θα δοθούν επαρκείς εξηγήσεις για τα συγκεκριμένα ερωτήματα, γιατί φοβούνται πως το ΕΣΔΑ δεν δημιουργήθηκε για να λύσει το χρόνιο πρόβλημα στη διαχείριση των αποβλήτων και να οδηγήσει την Ελλάδα στην κυκλική οικονομία, αλλά για να δεσμευτούν πόροι που θα κατευθυνθούν σε εργολαβίες αμφίβολης χρησιμότητας. 

Για τις 4 οργανώσεις, η Ελλάδα είναι σε θέση να επιτύχει όλους τους στόχους των ευρωπαϊκών Οδηγιών, χωρίς ακριβές μονάδες καύσης των υπολειμμάτων, και να μπει πιο δυναμικά στον δρόμο της Κυκλικής Οικονομίας χωρίς βαρίδια από το παρελθόν. Εάν μάλιστα προχωρήσει πιο αποφασιστικά και με περισσότερους πόρους η εντατικοποίηση δράσεων της ανώτερης βαθμίδας διαχείρισης (πρόληψη, ανακύκλωση, κομποστοποίηση στην πηγή), τότε μπορεί να μειωθεί ακόμα πιο γρήγορα η σημερινή ανάγκη επεξεργασίας είτε σε ΜΕΑ είτε στην τσιμεντοβιομηχανία.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Μεσόγειος SOS, Greenpeace και WWF Ελλάς καλούν και πάλι το ΥΠΕΝ και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό να επανεξετάσουν και να απορρίψουν την επιλογή της καύσης σαν την κυρίαρχη επιλογή διαχείρισης αποβλήτων και να στρέψουν την Ελλάδα με σιγουριά στο μονοπάτι της κυκλικής οικονομίας.

Σημείωση

Επί συνόλου 729 σελίδων του ΕΣΔΑ, μόνο μία σελίδα, για την ακρίβεια ένας μόνο πίνακας στο παράρτημα, αναφέρεται σε οικονομικά στοιχεία (χωρίς περαιτέρω αναλύσεις ή παράθεση παραδοχών). Ακόμα κι από αυτόν τον μοναδικό πίνακα προκύπτει με σαφήνεια πως η μερίδα του λέοντος των σχεδόν 3,7 δισ. ευρώ που προγραμματίζεται να δαπανηθούν την περίοδο 2020-2030 θα δοθεί στη δημιουργία ανεπαρκών ΜΕΑ, μονάδων καύσης και ΧΥΤΥ, αντί για έργα στην ανώτερη ιεραρχία των αποβλήτων (δηλαδή στην πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση). Σχεδόν το 80% των επενδύσεων αφορά επενδύσεις στα κατώτερα στάδια της ιεραρχίας (δείτε πιο κάτω σχετική ανάλυση), όταν θα έπρεπε να συμβεί το αντίθετο.

[1] European Commision, Study on investment needs in the waste sector and on the financing of municipal waste management in Member States, June 2019

ΠΗΓΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ