H ιστορία της Ιατρικής Σχολής της Κω αρχίζει από την εποχή που η οικογένεια των Ασκληπιαδών εγκαταστάθηκε στην αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, την Αστυπάλαια. Ο Θεόπομπος, ιστορικός του 4^ου π.Χ. αιώνα, που σχολίασε την προέλευση των γιατρών της Κω, σε ένα χαμένο του σύγγραμμα και συγκεκριμένα στο 12^ο βιβλίο των «Φιλιππικών» λέει, όπως διέσωσε ο φιλίστορας πατριάρχης Φώτιος[1], «Περί των εν Κω και Κνίδω ιατρών ως Ασκληπιάδας, και ως εκ Σύρνου οι πρώτοι αφίκοντο απόγονοι Ποδαλειρίου».

Ο Όμηρος αναφέρει ότι ο Ποδαλείριος και ο Μαχάων ήταν δύο παιδιά του άρχοντα της Θεσσαλίας Ασκληπιού και της Ηπιόνης. Ο Ασκληπιός, αφού είχε διδάξει την τέχνη της ιατρικής στους δύο του γιούς τους έστειλε να πολεμήσουν μαζί με τους άλλους Έλληνες στην Τροία. Τα δύο αδέλφια με 30 πλοία ξεκίνησαν από την Τρίκκη[2] και στην Τροία εκτός από τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες[3], προσέφεραν και τις ιατρικές τους φροντίδες στο στράτευμα. Περιποιήθηκαν τους ασθενείς και τους τραυματίες με «επωδάς», με φάρμακα εσωτερικά και εξωτερικά από βότανα και με χειρουργικές επεμβάσεις. Ο Μαχάων επιμελήθηκε την πληγή του Φιλοκτήτη και θεράπευσε τα τραύματα του Μενελάου, όταν πληγώθηκε από τον Πάρη και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο πάνω στο άρμα του Νέστορα. Ήταν προστάτης της στρατιωτικής χειρουργικής σε αντίθεση με τον αδελφό του Ποδαλείριο που ήταν προστάτης της επιμελούμενης τα «εσωτερικά νοσήματα» ιατρικής, της σημερινής παθολογίας. Ο Μαχάων σκοτώθηκε στις οδομαχίες, που έγιναν μέσα στην πόλη μετά την έξοδο των Αχαιών από τον Δούρειο Ίππο, από τον Ευρύπυλο το γιο του Τήλεφου. Τα οστά του μετέφερε στη Γερήνια ο και Νέστoρας τα έθαψε με μεγάλες τιμές. Ο Παυσανίας λέει ότι είδε άγαλμά του, με κορώνα στο κεφάλι.

Ο Ποδαλείριος προσπαθώντας να επιστρέψει στη Θεσσαλία συνάντησε κακοκαιρίες και θύελλες, με αποτέλεσμα να βυθιστούν τα πλοία του στις ακτές της Καρίας. Εκεί κάπου σε μια έρημη ακτή τον βρήκε μισοπεθαμένο ένας βοσκός, ο οποίος αφού τον συνέφερε τον οδήγησε στον άρχοντα της Καρίας Δαμεθό[4].

Ο Δαμεθός εκείνες τις μέρες ήταν σε μεγάλη λύπη, γιατί η μοναχοκόρη του Σύρνα είχε πέσει από το δώμα του παλατιού και είχε σπάσει τα δύο της χέρια. Τότε ο Ποδαλείριος με τομές κατάφερε να ενώσει τα σπασμένα οστά και να θεραπεύσει την αρχοντοπούλα της οποίας ο πατέρας, αναγνωρίζοντας τις ιατρικές γνώσεις και τη δεξιοτεχνία του Ποδαλείριου, του την έδωσε για γυναίκα μαζί με μια μεγάλη έκταση της Καρίας.

Στην έκταση αυτή, που εντοπίστηκε απέναντι από το νησί της Σύμης, ό Ποδαλείριος έκτισε δύο πόλεις. Τη μία ονόμασε Σύρνα για να τιμήσει τη γυναίκα του και την άλλη Βύβασσο που ήταν το όνομα του βοσκού που τον έσωσε, για να τον ευχαριστήσει[5].

Η Σύρνα θα αποτελέσει το λίκνο των Ασκληπιείων, οι οποίοι με την πάροδο του χρόνου θα χωριστούν σε τρεις κλάδους: ο ένας θα εγκατασταθεί στη Ρόδο, ο δεύτερος στην Κνίδο και ο τρίτος θα περάσει στο απέναντι νησί της Κω, όπου και θα εγκατασταθεί στην αρχαία πρωτεύουσα του νησιού Αστυπάλαια, που βρισκόταν στη σημερινή θέση της Κεφάλου. Εκεί, στην Αστυπάλαια μετά από 18 γενεές από τον Ποδαλείριο, θα γεννηθεί ο Ιπποκράτης, ο οποίος θα συνεχίσει την προγονική παράδοση των Ασκληπιαδών και θα καταφέρει να βγάλει την ιατρική τέχνη από τη μαγεία και το θαύμα και να την καταστήσει επιστήμη, αντλώντας τις αρχές της διδασκαλίας του, κυρίως «περί τας διαίτας» και εφαρμόζοντας την κλινική ιατρική.

Ο βίος του Ιπποκράτη που μας είναι πιο πολύ γνωστός είναι κάποιου αρχαίου γιατρού του Σορανού. Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα γι’αυτόν τον συγγραφέα, υποθέτουμε ότι πρόκειται για τον Σορανό τον Εφέσιο γιατρό της σχολής των μεθοδιστών του 1^ου αιώνα, ο οποίος έγραψε ένα σύγγραμμα με τίτλο «Βίοι, Σχολές και Συγγράμματα των γιατρών».

Αυτό το σύγγραμμα έχει πια τώρα χαθεί, όμως εξ αιτίας της διασημότητας του Ιπποκράτη το κείμενο αυτό που αφορούσε το βίο του διατηρήθηκε με μεγάλη φροντίδα στο Corpus Medicorum Grecorum IV-175-176, εκεί που αναφέρονται πιο παλιοί συγγραφείς μεταξύ των οποίων και ένας άλλος Σορανός, από την Κω αυτός, στον οποίο οφείλονται οι έρευνες στο νησί της Κω. Κατά τον Σορανό τον Κώο λοιπόν, ο Ιπποκράτης γεννήθηκε στις 27 του Κωακού μήνα Αγριανού τον πρώτο χρόνο της 80^ης Ολυμπιάδας, περίπου το 460 π.Χ. Ανήκε σε μια οικογένεια γιατρών, αυτήν των Ασκληπιαδών. Ο πατέρας του Ηρακλείδας ήταν γιατρός, καθώς και ο πάππος του Ιπποκράτης.

Υπάρχει μια εικασία ότι τα αρχεία που έψαξε ο Σορανός ο Κώος, ήταν η βιβλιοθήκη των Ασκληπιαδών, όμως, όπως όλες οι άλλες πόλεις της αρχαιότητας, έτσι και η Αστυπάλαια πρέπει να είχε το δικό της ληξιαρχείο. Ο Ross πάντως το επιβεβαιώνει όταν αναφέρει, ότι άκουσε στην Κω ένα τοπικό θρύλο που έλεγε ότι ο Ιπποκράτης είχε αφήσει τα συγγράμματά του στην παλιά πρωτεύουσα, τα οποία βρέθηκαν αργότερα κοντά στο βράχο «Παλαιονήσι» που συνδεόταν με τη στεριά με ένα πρόχωμα. Ωστόσο οι ειδήσεις που μας δίνει ο Σορανός για την ημερομηνία γέννησης του Ιπποκράτη και τον Κώο Μόναρχο, πρέπει να είναι απόλυτα ακριβείς.

Οι σύγχρονοι του Ιπποκράτη μας παραδίδουν πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή του. Ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα αναφέρει ότι ένας νεαρός που λεγόταν Ιπποκράτης πήγε ένα πρωί στο σπίτι του Σωκράτη για να του αναγγείλει την παρουσία του Πρωταγόρα στην Αθήνα και να του εκφράσει την επιθυμία του να συναντηθεί με τον μεγάλο σοφιστή. Ο Σωκράτης ζητά από τον νεαρό να το σκεφτεί καλά  και τότε διεξάγεται ο παρακάτω διάλογος:

ΣΩΚΡ. Εάν είχες την πρόθεση να πας στον συνονόματό σου Ιπποκράτη από την Κω τον Ασκληπιάδη και να του προσφέρεις χρήματα, για ποιο λόγο θα πρόσφερες αυτά τα χρήματα; Τι θα απαντούσες;

ΙΠΠΟΚ. Θα έλεγα για την ιδιότητά του σαν γιατρός.

ΣΩΚΡ. Και για ποιο σκοπό;

ΙΠΠΟΚ. Πράγματι για να γίνω γιατρός.

ΣΩΚΡ. Και αν είχες σκοπό να πας στον Πολύκλειτο από το Άργος και στον Φειδία από την Αθήνα να τους προσφέρεις χρήματα τι θα τους ζητούσες; Τι απαντάς;

ΙΠΠΟΚ. Θα έλεγα για να γίνω γλύπτης[6].

Αυτό το κείμενο φανερώνει αρχικά τρεις ιστορικές αλήθειες. Ο Ιπποκράτης είναι σύγχρονος του Σωκράτη, είναι Ασκληπιάδης και είναι από την Κω. Αλλά το περιεχόμενο του διαλόγου πάει ακόμα πιο μακριά. Ο Ιπποκράτης ήταν ήδη ένας άνδρας πολύ γνωστός (ένδοξος), αφού ο νεαρός Αθηναίος, ξένος προς την ιατρική τέχνη, τον ήξερε όπως ήξερε τους μεγάλους γλύπτες, τον Πολύκλειτο και τον Φειδία.

Μια άλλη μαρτυρία του ίδιου του Πλάτωνα είναι ακόμα πιο καθαρή. Αυτή τη φορά την έχουμε από τον Φαίδρο, ένα διάλογο που έχει αντικείμενο την ύπαρξη της ψυχής και είχε γραφτεί τριάντα χρόνια μετά τον Πρωταγόρα. Να τι λέει ο Πλάτων:

ΣΩΚΡ. Νομίζεις λοιπόν πως μπορείς να κατανοήσεις αξίως του λόγου, την ουσία της ψυχής, χωρίς την ουσία του όλου;

ΦΑΙΔ. Αν βέβαια, κατά κάποιο τρόπο, πρέπει κανείς να συμφωνήσει με τον Ιπποκράτη έναν από τους Ασκληπιάδες, ούτε τίποτε το σχετικό με το σώμα.

ΣΩΚΡ. Όμορφα βέβαια τα λέγεις σύντροφε μου. Πρέπει όμως να εξετάσουμε, αν συμφωνεί και ο ορθός λόγος με τον Ιπποκράτη.

ΦΑΙΔ. Το παραδέχομαι.

ΣΩΚΡ. Να εξετάζεις λοιπόν σχετικά με το ζήτημα της φύσης τι τέλος πάντων υποστηρίζει και ο Ιπποκράτης και ο ορθός λόγος. Άραγε με τον ίδιο τρόπο δεν πρέπει να σκεπτόμαστε σχετικά με οποιαδήποτε φύση;

Μεταξύ αυτού του κειμένου που βρήκαμε στον Φαίδρο και του προηγούμενου που συναντήσαμε στον Πρωταγόρα, παρατηρούμε μια διαφορά που έχει κάποια σημασία. Εδώ ο Πλάτωνας δεν αναφέρεται στον Ιπποκράτη με τον τόπο της γέννησής του, το νησί της καταγωγής του, την Κω, ένα νησί που το γνωρίζει όλη η Ελλάδα. Είναι αυτό απόδειξη ότι η φήμη του μεγάλου γιατρού έχει ξεπεράσει τα όρια της πατρίδας του και η δόξα του έχει πραγματικά αυξηθεί. Αλλά αυτό το θέμα παραμένει δευτερεύον. Η εντυπωσιακή διαφορά βρίσκεται σε ένα άλλο σημείο. Στον Πρωταγόρα, ο Ιπποκράτης εμφανίζεται σαν ένας γιατρός ξακουστός μεταξύ των γιατρών της εποχής του. Στον Φαίδρο αποκαλύπτεται το φιλοσοφικό περιεχόμενο της σκέψης του μέσα από την μέθοδό του, που αφορά τη φύση και τις υπάρξεις, αναλύοντας το όλον και το μερικό με εντυπωσιακή ακρίβεια. Έτσι η μέθοδός του Ιπποκράτη συνδέεται με τον ορθό λόγο. Για τον Πλάτωνα αυτός ο κρυφός έπαινος είναι πολύ σημαντικός γιατί ο Ιπποκράτης γίνεται ένα παράδειγμα, ένα πρότυπο για τον ίδιο τον φιλόσοφο.

Ο Αριστοτέλης στο 7^ο βιβλίο των Πολιτικών του που γράφτηκε το 340 π.Χ. κάνει μια διευκρινιστική αναφορά για τον Ιπποκράτη, λέγοντας ότι όταν ο Ιπποκράτης ονομάζεται μέγας δεν είναι για το ανάστημά του. Το επίθετο απευθύνεται στην ιδιότητά του ως γιατρός. Αυτή η αναφορά παρά τον λακωνισμό της φανερώνει ότι μόλις μερικές δεκαετίες από το θάνατό του, η διασημότητα του ιδρυτή και δασκάλου της σχολής της Κω ήταν αδιαμφισβήτητη. Μας φανερώνει ακόμα ότι ένα αυστηρό θετικό πνεύμα σαν αυτό του Αριστοτέλη, ο οποίος ήταν γιος γιατρού, και που την κριτική του χαρακτήριζε η αυστηρότητα, θεωρούσε τον Ιπποκράτη Μέγα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, παρά τις αντιθέσεις τους σε αρκετά σημεία της φιλοσοφικής τους σκέψης, αναγνωρίζοντας και θαυμάζοντας τον Ιπποκράτη, βρέθηκαν πολύ κοντά.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤAI

[1]Photios. Bibl. P. 203 Ed. Hocshel

[2]Ιλιάδα (Β.729-733).

Οι δ’ είχαν Τρίκκην και Ιθώμην κλωμακόεσσαν

οι τ΄είχον Οιχαλίην πόλιν Ευρύτου Οιχαλιήος

των αυθ’ ηγείσθην Ασκληπιού δύο παίδε

ιητήρ αγαθώ Ποδαλείριος η δε Μαχάων

τοις δε τριάκοντα γλαφυραί νέες εστιχόωντο

Δ. 203-219

[3] Ιλιάδα (203-219).

Ταλθύβ’ όττι τάχιστα Μαχάονα δεύρο κάλεσον

φωτ’ Ασκληπιού υιόν αμύμονος ιητήρος

όφρα ίδη Μενέλαον αρήιτον Ατρέος υιόν

ον τις οϊστεύσας έβαλεν τόξων ευ ειδώς

Τρώων ή Λυκίων τω μεν κλέος άμμι δε πένθος

[4] Στέφανος ο Βυζάντιος στο λήμμα Σύρνα.

[5] Οι δύο αρχαίες πόλεις εντοπίστηκαν από τους αρχαιολόγους στις θέσεις Bayir και Hisaronu της Μικρασιατικής ακτής περίπου απέναντι από τη Σύμη. πρβ. P.M. Frazer και G.E. Bean, The Rhodian Peraea and Islands, Λονδίνο 1954, σελ. 22 κε.

[6]Πλάτων, Πρωταγόρας, 311bc.