Το εμβόλιο σίγουρα είναι ένα ισχυρό όπλο για την απόκτηση ανοσίας του πληθυσμού και τον περιορισμό της πανδημίας, μαζί με άλλες αποτελεσματικές θεραπείες (νέα φάρμακα, μονοκλωνικά αντισώματα κ.α.). Όπως, όμως, είπε ο Η. Μόσιαλος «το εμβόλιο μας προφυλάσσει αλλά δεν σταματά την διάδοση της πανδημίας». Θα ήταν λάθος να ενισχυθεί η λαθεμένη αντίληψη ότι με το εμβόλιο τελειώσαμε με τον κορονοϊό και επιτέλους μπορούμε να επιστρέψουμε στην πρότερη κανονικότητα της ζωής μας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, αυτή η επιστροφή θα αργήσει. Ακόμη κι ο γνωστός φιλόσοφος Ζίζεκ, (παρά την αντίθεση μας για την θεωρία του περί βίας) επισημαίνει ότι «μπαίνουμε σε μία μετ-ανθρώπινη εποχή κατά την οποία θα πρέπει να εφεύρουμε έναν νέο τρόπο ζωής». Όλοι πάντως ευχόμαστε το όνομα «Ελευθερία» που δόθηκε στην εμβολιαστική εκστρατεία να ανταποκριθεί στις μεγάλες προσδοκίες που καλλιέργησε η πολύμηνη αναμονή του εμβολίου.
Εύλογα ερωτήματα
Ο περισσότερος κόσμος, σύμφωνα με τις έρευνες, αντιμετωπίζει το εμβόλιο με σκεπτικισμό μέχρι άρνηση, κυρίως λόγω του σύντομου χρόνου παρασκευής του και την έλλειψη μακροχρόνιων κλινικών εφαρμογών. Περιμένουν να δουν τις συνέπειες και να αποφασίσουν μετά. Από την άλλη, οι κυβερνήσεις, λογικά, θέλουν να χτίσουν την ανοσία αγέλης, εμβολιάζοντας το 60-70% του πληθυσμού ώστε να ανακοπεί η πανδημία. Δικαιολογημένα τα ερωτήματα που έχουμε όλοι μας και δεν μπορούν να έχουν άμεση και έγκυρη απάντηση. Π.χ.: Η ταχεία παραγωγή του έγινε επειδή παρακάμφθηκαν κανόνες ασφάλειας ή λόγω υψηλής τεχνολογίας και μείωσης χρονοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών; Να φοβάμαι τις επιπτώσεις της νόσου ή του εμβολίου; Θα προστατευτώ από μόλυνση ή από βαρειά νόσο; Είναι πράγματι nucleonic ή generic ώστε να μην κάνει γενετική τροποποίηση; Για πόσο καιρό θα έχω αντισώματα μετά; Αληθεύει ότι το εμβόλιο προκαλεί μεγαλύτερη «μνημονική» ανοσία από την νόσο; Πόσο μειώνει την μεταδοτικότητα του ιού; Να περιμένω ή μπορεί να βρεθώ νοσηλευόμενος με απρόβλεπτη εξέλιξη; Πώς θα προφυλάξω την οικογένεια μου, αν είμαι αναγκασμένος σε καθημερινή εργασία εκτός σπιτιού; Θα στιγματιστώ από το κοινωνικό μου περιβάλλον μου αν αρνηθώ να εμβολιαστώ; Δεν έχουμε δικαίωμα αυτοδιάθεσης του σώματος μας;
Προσωπικά, κι η ίδια έχω ανησυχία για το όποιο μικρό ή μεγάλο ποσοστό των περιγραφόμενων παρενεργειών του εμβολίου. Κι αν συμβούν σε μένα; Μεταφυσικό το ερώτημα. Επιχειρώ να αντικρούσω με τον ορθολογισμό κι αναρωτιέμαι: Μπορείς να ζήσεις αποστασιοποιημένη από την ζωή; Αντέχεις την καθημερινή έγνοια μην μολυνθείς ή να μην μολύνεις τους δικούς σου; Κι αν νοσήσεις βαριά; Είναι καλύτερα να μπει στον οργανισμό σου ολόκληρος ο ιός ή ένα μικρό τμήμα του;; Μπορεί να είναι εθελοντικός ο εμβολιασμός, αλλά εδώ δεν πρόκειται για αντιτετανικό που αν επιλέξω να μην εμβολιαστώ, παθαίνω τέτανο μόνο εγώ - εδώ μολύνω και τους άλλους. Έχω το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής, χωρίς επιβολή δυσμενών υποχρεώσεων; Πολλά ερωτήματα, περισσότερες οι (αυτοαναφορικές) απαντήσεις.
Τα ερωτήματα των πολιτών δεν έχουν μόνο ιατρικό χαρακτήρα αλλά και σοβαρό βιοηθικό, υπαρξιακό και αξιακό υπόβαθρο που η Πολιτεία οφείλει να διαχειριστεί με κατανόηση και προσοχή. Όμως, η πανδημία καλπάζει σε απανωτά κύματα, οι νεκροί δεν λιγοστεύουν, το εθνικό σύστημα υγείας δοκιμάζει τα όρια του, μεταθέτοντάς τα με προσωρινά μέσα, το μέλλον της επιδημίας διαφαίνεται αόριστο συνεπώς το εμβόλιο φαίνεται ως μονόδρομος. Αυτή η κατάσταση δεν διαφέρει πολύ μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, απλώς εκεί υπάρχει μια εμπιστοσύνη στο Κράτος που διαφέρει από την δική μας δυσπιστία που συχνά και διαχρονικά επαληθεύεται. Όμως, είναι λάθος να αποδίδει το κράτος την εξάπλωση της πανδημίας στην ατομική ευθύνη αλλά και να πολιτικοποιείται η ατομική ευθύνη ως δήθεν...άλλοθι υπέρ της κυβερνητικής πολιτικής! Ως νέοι είχαμε σαγηνευτεί από τον ιδεαλισμό της γνωστής Καζατζακικής ρήσης «Nα αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ μόνο εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο», μια ιδεολογία που έγινε έμπρακτη εφαρμογή σε πολλές στιγμές της ιστορίας μας από όσους έκαναν προσωπική υπόθεση την ατομική ευθύνη. Άραγε, μεγαλώσαμε και επιλεκτικά αλλάζουμε τα διακριτά, σαφή και συνταγματικά κατοχυρωμένα διαχωριστικά όρια μεταξύ των άνισων περιοχών ατομικής και κρατικής ευθύνης; Προφανώς η διαχείριση της πανδημίας είναι απόλυτη ευθύνη του Κράτους. Όμως στην ελάττωση μετάδοσης της πανδημίας η ατομική ευθύνη έχει συμβολή, γίνεται κοινωνική ευθύνη. «Η ατομική ευθύνη είναι (και) θέμα παιδείας», έλεγε ο Καθ. Ι. Συκουτρής.
Δεν έχουμε δείξει ως κοινωνία αντίστοιχη στάση σε άλλα εμβόλια, παρότι δεν είμαστε περισσότερο ενημερωμένοι. Τι περισσότερο ξέρουμε για το εμβόλιο κατά του καρκινου τραχήλου της μήτρας και το κάνουμε στις κόρες μας; Τι ξέρουμε για το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα και τις μελλοντικές του παρενέργειες; Θα ήταν τόσο ευρεία η αναζήτησή του αν δεν συνέβαλε η γνωστή διαφήμιση με το δημοφιλές ζευγάρι τηλεοπτικής σειράς; Αν διαβάσει κάποιος τις παρενέργειες θα τρομάξει! Τι ξέρουμε για τις επιπτώσεις ενός 5πενταπλού εμβολίου σε ένα βρέφος μικρότερο 3 μηνών, όπως γίνονται τώρα; Γνωρίζουμε αν υπάρχουν συμβάντα που αποκρύπτονται για x σκοτεινά συμφέροντα; Ποια επιστημονικά κέντρα κάνουν παρακολούθηση, για πόσα χρόνια μετά τον εμβολιασμό και πού ανακοινώνονται;
Η παραπληροφόρηση στον δημόσιο διάλογο
Μια σημαντική μερίδα κόσμου (40% σύμφωνα με της ΔιαΝΕΟσις), αρνητές του εμβολίου δεν κινείται βέβαια ούτε από αντισυστημική διάθεση, ούτε έχει κοινά πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Η γενικευμένη καχυποψία για τους διεθνείς ελεγκτικούς οργανισμούς, η απαξίωση σε επιστήμονες που δίνουν επιστημονική κάλυψη σε πολιτικές αποφάσεις, η ψυχική κούραση, η οικονομική εξουθένωση, η ανασφάλεια, η ανεργία, ο θυμός για τα λοκ νταουν ακορντεόν, ο βομβαρδισμός άγνωστων «ειδικών» που στρατολογούνται καθημερινά στα τηλεοπτικά παράθυρα για την «αντικειμενική μας ενημέρωση», δικαιολογημένα μας αφήνουν μετέωρους, αναποφάσιστους, δύσπιστους. Αναρωτιέται κανείς, πόσο έγκυρες είναι οι «πρώιμες ανακοινώσεις» (υπέρ ή κατά του εμβολίου) επιλεγμένων εργαζόμενων σε μια πειραματική έρευνα ξένων παν/μίων που συνήθως χρηματοδοτείται από ιδιωτικά κεφαλαία; Ποιο κρατικό ή ιδιωτικό κανάλι ελέγχει τους ακαδημαϊκούς τίτλους άγνωστων Καθηγητών, από άγνωστα ασιατικά και αμερικανικά Παν/μια, που ακούμε άκριτα καθημερινά; (θυμίζω την αποκαλυπτική για το θέμα έρευνα του Καθηγητή Ιατρικής του Στάνφορντ Γιάννη Ιωαννίδη, ερευνητή με τη μεγαλύτερη απήχηση και επιρροή παγκοσμίως, καθώς καταλαμβάνει την 87η θέση στη διεθνή κατάταξη «HighlyCitedResearchers). Από την άλλη, αυτοί οι γνωστοί Έλληνες επιστήμονες που διαπρέπουν διεθνώς και ισχυρίζονται ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές, είναι «υποχείρια του διεθνούς κεφαλαίου» –πολιτικού ή οικονομικού; Ο ταλαίπωρος κόσμος, κλεισμένος μέσα στο σπίτι του, βομβαρδίζεται από τους «σκεπτόμενους αδαείς», όπως χαρακτήρισε ο Καθηγ. Γενετικής Μ. Δερμιτζάκης τις δήθεν σελέμπριτις από όλους τους χώρους που περιφέρουν στα κανάλια την προσωπική γνώμη τους. Κάθε γνώμη σε μια δημοκρατία επιτρέπεται να διατυπώνεται. Όλα τα λουλούδια ν΄ ανθίσουν, μερικά «φυτά» όμως είναι βλαπτικά, ούτε καν ...καλλωπιστικά! Πιθανόν, σε ζωτικά εθνικά θέματα, όπως ο μαζικός εμβολιασμός, θα ήταν χρήσιμος ο ρόλος των « fact checkers» (ελεγκτές εξακρίβωσης γεγονότων), όχι για «λογοκρισία μιας- δήθεν-αντισυστημικής άποψης» αλλά για την αξιοπιστία της». Ήδη, τo f.b. δρομολογεί πρόγραμμα επαλήθευσης ειδήσεων (3PFC P) κατανοώντας ότι η πλήρης απουσία ελέγχου οδηγεί σε μετατροπή του σε ψηφιακή χωματερή. Ο Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας του ΑΠΘ Ν. Σεβαστάκης έγραψε πρόσφατα: «Η όποια στρατηγική για τον εμβολιασμό χρειάζεται να είναι σκληρή με τον νεοφασισμό των fake news και της παραπλάνησης».
Η επιστημονική κοινότητα
Η επιστημονική κοινότητα της χώρας μας οφείλει να διασφαλίσει την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση, με απλή γλώσσα, χωρίς ιατρικούς όρους ή στατιστικές, με ειλικρίνεια, σαφήνεια, διαφάνεια, κατανόηση για τις ανησυχίες του κόσμου. Να μην εμφανίζεται ως σταυροφορία μιας πεφωτισμένης ελίτ απέναντι στον «σκοταδισμό των μαζών», με κίνδυνο η διαφορετική στάση των πολιτών να μετατραπεί σε πολωτική αντιπαράθεση μεταξύ τιμητών–αρνητών εμβολίου. Σημαντικό όφελος για την χώρα, θα ήταν η ανάλυση των στοιχείων του εμβολιασμού, για βελτιωτικές τροποποιήσεις. Όση (δικαιολογημένη) δυσπιστία κι αν έχουμε για τα «greek statistics», είναι απαραίτητα ως κλινικά και επιδημιολογικά δεδομένα. Ο Καθηγητής Επιδημιολογίας Παν/μίου Κρήτης κ. Χατζάκης πρότεινε ένα website για την υπεύθυνη και έγκυρη καταγραφή στοιχείων, σχετικά με τα νέα κρούσματα και τους εμβολιασμούς, ανά νομό, όχι συνολικά. Αυτή η πλατφόρμα δεδομένων να επικαιροποιείται και να είναι προσβάσιμη σε κάθε πολίτη ή φορέα. Επειδή δε, η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας παραμένει ανοργάνωτη, τα δε Κέντρα Υγείας έχουν γίνει τώρα εμβολιαστικά κέντρα, χρειάζεται κρατική μέριμνα ώστε να μην παραταθεί επ΄ αόριστον αυτή η χρήση, στερώντας την δομή από χρόνιους πάσχοντες.
Ο Πρόεδρος του Π.Ι.Σ. κ. Εξαδάκτυλος ισχυρίστηκε στην ΕΡΤ ότι η διαδικασία εμβολιασμού είναι περίπλοκη και αποθαρρυντική για τους πολίτες. Πιθανόν η απρόσωπη επικοινωνία μέσω μιας πολύπλοκης ηλεκτρονικής πλατφόρμας ή του ΚΕΠ να μην είναι φιλική στον διστακτικό ή ηλικιωμένο πολίτη. Η στρατηγική εμβολιασμών που ο ενδιαφερόμενος ενημερώνεται και εξετάζεται πριν το εμβόλιο από τον γιατρό του για το αν πρέπει να προχωρήσει στον εμβολιασμό ή όχι, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό, κλπ. Μια ευφάνταστη και καλά οργανωμένη εκστρατεία ενημέρωσης από τα ΜΜΕ και τα μέσα μαζικής δικτύωσης μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των διστακτικών και να συμβάλει στην επιτυχία ενός μαζικού εμβολιασμού. Πιθανόν να είναι χρήσιμη η δημόσια τοποθέτηση οικείων προσώπων της τοπικής κοινωνίας π.χ. Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκκλησία, ΙΣΚΩ, Επαγγελματικά Σωματεία, Γιατροί- Νοσηλευτές μας, Δάσκαλοι των παιδιών μας, Κοινωνικοί Φορείς, Πολίτες κ.α.
Προοπτική: Η διανομή των εμβολίων θα είναι το μέγιστο ηθικό τεστ, αν δηλαδή θα κατορθώσει να επιβιώσει η αρχή της οικουμενικής διανομής των έναντι της κερδοφορίας των φαρμακοβιομηχανιών. Η εξέλιξη της πανδημίας θα εξαρτηθεί από τον σωστό σχεδιασμό της στρατηγικής εμβολιασμού, το ποσοστό του πληθυσμού που θα εμβολιαστεί, την διαθεσιμότητα των δυο δόσεων εμβολίων, την αξιοποίηση νεότερων στοιχείων διεθνώς, την επιστημονική επαγρύπνηση, την διαφάνεια στην ανακοίνωση πραγματικών στοιχείων, την οικονομική επιβίωση αλλά και από τα ψυχικά αποθέματα του κόσμου προκειμένου να αντέξει αυτόν τον απανθρωπισμένο τρόπο της καθημερινότητας μας. Αντί να προσβλέπουμε, όμως, μια επιστροφή στην παλιά «κανονικότητα», μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματικό για την αντοχή μας να εμπλακούμε στην επίπονη διαδικασία κατασκευής μιας νέας «κανονικότητας» που δεν αφορά ιατρικό ή οικονομικό ζήτημα αλλά την ανακάλυψη μιας άλλης μορφής κοινωνικής ζωής. Κι αυτό είναι θέμα πολιτικό.
