Ο Φρανσουά Πουκεβίλ υπήρξε διπλωμάτης, ταξιδιώτης, ιστοριογράφος, γιατρός και ακαδημαϊκός, ο οποίος συνέγραψε εκτός των άλλων πολύτιμων βιβλίων που αναφέρονται στον ελλαδικό χώρο και την τετράτομη: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος 1740- 1824», που εκδόθηκε το 1824 και μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1890 από τον δικηγόρο Ιωάννη Ζαφειρόπουλο. Τα όσα αναφέρει ο Πουκεβίλ για τις σφαγές της Κω στον τρίτο τόμο του έργου του αυτού (σελ.31) θεωρώ ότι είναι αξιόπιστα, γιατί γράφτηκαν τρία μόλις χρόνια μετά τα δραματικά εκείνα γεγονότα. Οι σφαγές της Κω του 1821 μνημονεύονται και από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη στο έργο του: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», έκδοση 1853, αλλά δεν επιβεβαιώνονται από την παλαιότερη τοπική ιστοριογραφία ή τους Κώδικες του Αρχείου Δουλείας της Ιεράς Μητροπόλεως Κω του αντίστοιχου έτους. Μετά την ύψωση της σημαίας της Επανάστασης στη Σάμο άρχισαν αμέσως και οι φριχτές διώξεις των χριστιανών, όπου αυτοί βρίσκονταν σε συνεχή επαφή με τους Τούρκους. Τα ίδια θα συμβούν και στην Κω, με την πολυπληθή τουρκική παρουσία, για την οποία ο Πουκεβίλ σημειώνει: «Η Κως νήσος, ην οι νεώτεροι ονομάζουσι Στάνκιο, και κατά τον Θηβέτ, “ομοία της οποίας υπό τον ήλιον δεν υπάρχει τερπνοτέρα, ένεκα των ευωδιαζόντων ωραίων κήπων της, και η θα εξελάμβανέ τις ως επίγειον παράδεισον”, εκαλύφθη υπό πενθίμου πέπλου. Οι μωαμεθανοί εζήτουν κεφαλάς και λεηλασίαν μετά της αυτής μανίας, μεθ’ ης οι διεφθαρμένοι Ρωμαίοι εζήτουν άρτον και θεάματα. Η Κωνσταντινούπολις είχε δώσει το σημείον της σφαγής και ο ωραίος πλάτανος της Κω, όστις εφιλοξένησεν ίσως άλλοτε υπό την σκιάν αυτού τους μαθητάς του Ιπποκράτους, μετεσχηματίσθη εις αγχόνην. Απ’ αυτού εκρέμασαν πλείστους κληρικούς‧ και οι δύο ικετήριοι βωμοί οι αφιερωμένοι εις τους Ασκληπιάδας, ευεργέτας της ανθρωπότητος, επληρώθησαν εκ των κεφαλών των απογόνων αυτών. Η μάχαιρα εξήλειψεν εκ του βιβλίου των ζώντων εννεακοσίους Χριστιανούς. Πάντες θα απώλλοντο, εάν ο πασάς, οχυρωθείς εις το φρούριον, έργον αποδιδόμενον εις τους Γενουινσίους (εννοεί το Κάστρο της
Νεραντζιάς, που έχτισαν οι Ιωαννίτες Ιππότες) και περισσοτέραν επιρροήν χαίρων του Ελήζ-αγά (Διοικητή της Καρίας, όπου υπαγόταν τότε και η Κως), ώστε να η σεβαστός, δεν ανεχαίτιζε τους κανιβάλους. Εν τω μέσω της αναρχίας ταύτης ο πρόξενος και πλοίον τι του βασιλικού ναυτικού της Γαλλίας, έσωσεν πλήθος προγεγραμμένων, οίτινες απεσύρθησαν εις τας νήσους Νίσυρον και Τήλον και εις τα παράλια της Αλικαρνασσού». Ο Φρανσουά Πουκεβίλ ολοκληρώνοντας τα γραφόμενα του για τις σφαγές της Κω τη χρονιά της Ελληνικής Επανάστασης, μας δίνει σε υποσημείωση και την περιγραφή του πλατάνου, που τον θεωρεί ότι αποτελεί πάντοτε αντικείμενο θαυμασμού απ’ όλους τους περιηγητές του νησιού.
BAΣΙΛΗΣ Σ.ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
