Από τον 19ο αιώνα, οι θάλασσες έχουν απορροφήσει περίπου το 28% του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που παράγεται από ανθρώπινη δραστηριότητα και περισσότερο από το 90% της επιπλέον θερμότητας που αυτή προκαλεί. Μάλιστα, μέχρι τα τέλη του αιώνα που διανύουμε, η οξύτητα της θάλασσας θα αυξάνει με δεκαπλάσιο ρυθμό από κάθε άλλο προηγούμενο φαινόμενο οξίνισης που έχει σημειωθεί τα τελευταία 55 εκατομμύρια χρόνια. Τα χαμηλότερα επίπεδα οξυγόνου επηρεάζουν την επιβίωση, την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη των θαλάσσιων ειδών.
Εκτός αυτού, εξαιτίας της υπερθέρμανσης, πολλά είδη ψαριών απομακρύνονται από τις ακτές, και μεταναστεύουν σε βαθύτερα νερά ή ακόμη και προς τους πόλους, για να βρουν κατάλληλες θερμοκρασίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κλιματική αλλαγή ωθεί τα υδρόβια ζώα στη μετανάστευση με 10πλάσια ταχύτητα από ό,τι τα χερσαία ζώα.
Αν δεν αναλάβουμε δράση, η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί. Τα ακραία φαινόμενα - και συγκεκριμένα οι καύσωνες της θάλασσας - θα έχουν όλο και μεγαλύτερη ένταση, διάρκεια και συχνότητα, όπως προβλέπει η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC). Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και στο «πιο καλό σενάριο», που η αύξηση της θερμοκρασίας θα περιοριστεί στον 1,5°C, πολλά είδη ψαριών κινδυνεύουν να χάσουν τους οικοτόπους τους και την τροφή τους.
Αυτό όμως δεν είναι καταστροφικό μόνο για τις θάλασσές μας, αλλά και για τους παράκτιους ψαράδες, από τους οποίους προέρχεται η μισή αλιευτική παραγωγή. Λιγότερα ψάρια σημαίνουν λιγότερη τροφή και χαμηλότερο εισόδημα για τους ψαράδες, που έχουν δώσει τη ζωή τους στη θάλασσα.
Οι χώρες που αναμένεται να πληγούν περισσότερο από την υπερθέρμανση και την οξίνιση (πιο όξινο PH) των θαλασσών, είναι εκείνες του ισημερινού. Πρόσφατη μελέτη εκτιμά ότι η βιομάζα των ψαριών σε ορισμένες τροπικές περιοχές αναμένεται να μειωθεί κατά 30% με 40% ως το 2100.
Η μελέτη διεξήχθη από το WWF, το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Agrocampus Ouest στη Γαλλία, το Πανεπιστήμιο British Columbia στον Καναδά, το Ίδρυμα Κάρολος Δαρβίνος στα Γκαλαπάγκος και το Εθνικό Ινστιτούτο Αλιείας στον Ισημερινό. Συγκεκριμένα, διερευνά τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην παράκτια αλιεία στις αναπτυσσόμενες χώρες και πιθανές στρατηγικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τους ψαράδες στο Εκουαδόρ, τα νησιά Γκαλαπάγκος, τη Νότιο Αφρική και τις Φιλιππίνες.
Σύμφωνα με την έρευνα, η κλιματική κρίση πλήττει σοβαρά την πλειοψηφία των ειδών που αλιεύουν οι μικροί παράκτιοι αλιείς, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τα πιο εμπορικά ψάρια όπως οι σαρδέλες, ο γαύρος και ο τόνος, ενώ τις επόμενες δεκαετίες ο πληθυσμός πολλών ειδών ψαριών αναμένεται να μειωθεί εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας σε μη ανεκτά επίπεδα.
H Μεσόγειος «βράζει»
Μπορεί οι περιοχές που αναφέρθηκαν παραπάνω να βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, ωστόσο και η δική μας θάλασσα, η Μεσόγειος, τείνει να μετατραπεί σε ένα «καζάνι που βράζει». Η Μεσόγειος συγκαταλέγεται στις περιοχές που πλήττονται σοβαρά από τις κρίσεις της κλιματικής αλλαγής και της βιοποικιλότητας. Πρόκειται για την πιο υπεραλιευμένη θάλασσα παγκοσμίως, με ραγδαία απώλεια βιοποικιλότητας, ενώ θερμαίνεται 20% ταχύτερα συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη.
Οπότε, όσο οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης εντείνονται, αναμένονται και εδώ μεταναστεύσεις ειδών σε περιοχές με ευνοϊκότερες συνθήκες, αλλαγές στα φυσιολογικά χαρακτηριστικά των ψαριών στην προσπάθεια να προσαρμοστούν στις υψηλές θερμοκρασίες, αλλά και εντεινόμενη εισβολή ξενικών ειδών όπως οι αγριόσαλπες και το λεοντόψαρο. Επαναλαμβάνεται δε ότι ο γαύρος και η σαρδέλα, από τα πλέον εμπορικά ψάρια στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, επηρεάζονται σοβαρά από το κλίμα.
Φυσικά, οι αρνητικές αυτές εξελίξεις απειλούν ευθέως και τον βιοπορισμό των παράκτιων ψαράδων, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 80% του Μεσογειακού στόλου και καλύπτουν περίπου 134.300 θέσεις εργασίας.
Βιώσιμη αλιεία με έμφαση στην πρόληψη και την προσαρμογή
Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι πρωτοφανείς. Οι ψαράδες βλέπουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται λόγω της μείωσης του πληθυσμού των ψαριών, ενώ ανησυχούν για την ασφάλειά τους καθώς ταξιδεύουν συχνότερα πιο μακριά για την ψαριά τους και υπό ακραία καιρικά φαινόμενα.
Ωστόσο οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η βιώσιμη αλιεία παγκοσμίως, σε συνδυασμό με την εξάλειψη της βιομηχανικής αλιείας, θα μπορούσε να αυξήσει τη βιομάζα των ψαριών κατά 60%, με την προϋπόθεση ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα τεθεί υπό έλεγχο. Για την προστασία των θαλασσών μας και των ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτές πρέπει να λάβουμε μέτρα για μια υπεύθυνη διαχείριση της αλιείας, με έμφαση στην πρόληψη και την προσαρμογή. Χρειάζεται καλύτερος και πιο αποτελεσματικός έλεγχος της αλιευτικής δραστηριότητας, επενδύσεις για καλύτερο εξοπλισμό και επιστημονικά δεδομένα.
