Αντί, λοιπόν, επικηδείου, παραθέτω μια συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα μας πριν από δώδεκα περίπου χρόνια και συγκεκριμένα τον Οκτώβρη του 2012 (11/10/2012, αριθμ. φύλλου 612). Μέσα από τις απαντήσεις του, γίνεται απόλυτα κατανοητή για όποιον δεν τον γνώρισε, η αγάπη του για την πολιτιστική μας κληρονομιά και τον παραδοσιακό μας πλούτο και βέβαια, η ευαισθησία και η αγάπη του για τον τόπο μας και την ιστορία του.
Γράφαμε τότε:
Συνέντευξη του «Σ» με τον Κώστα Χατζηαντωνίου, πολιτικό μηχανικό, υπεύθυνο της Ερευνητικής Ομάδας του Ε.Μ.Π. που πριν 15 χρόνια, συνέταξε μελέτη για τη διάσωση του παραδοσιακού Ασφενδιού
«Ωραίο είναι η έξαρση του χρήσιμου»
Η μοναδική ατμόσφαιρα που εκπέμπουν πολλά νησιά του Αιγαίου με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά τους, οφείλεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στο δομημένο περιβάλλον. Σ’ αυτόν τον παραδοσιακό πλούτο, στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό και η τουριστική τους αξιοποίηση. «Είναι ζωτικής σημασίας η διάσωση αυτού του ιστορικού δομημένου συνόλου» αναφέρει μεταξύ άλλων η μελέτη για το Ορεινό Ασφενδιού, την οποία είχε συντάξει πριν από 15 περίπου χρόνια, Ερευνητική Ομάδα του Ε.Μ.Π. με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Παναγιώτη Τουλιάτο και υπεύθυνο της Ομάδας τον πολιτικό μηχανικό Κώστα Χατζηαντωνίου.
Για να διατηρηθεί, λοιπόν, το «χρώμα» σε έναν Οικισμό, προϋπόθεση είναι, ο σεβασμός στην ιστορία του, η μελέτη του τοπικού δομημένου συστήματος και όχι η χρήση «έτοιμων συνταγών» όπως κατά κόρων χρησιμοποιούν μηχανικοί και αρχιτέκτονες στις μέρες μας. «Πρέπει να ξαναγυρίσουμε στους Αρχιτέκτονες του προηγούμενου αιώνα, που υλοποιούσαν αυτό που σχεδίαζαν» είχε τονίσει ο κ. Τουλιάτος, όσο για το πώς θα γίνει μία επέμβαση, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εξέταση του «αντικειμένου» και στην συνέχεια η «διάγνωση». Από εκεί και πέρα, ο δρόμος είναι εύκολος.
«Ο Τουλιάτος, είχε κατά νου να κάνει στο Ασφενδιού και στη Νίσυρο, αυτό που στην Ιταλία έχουν κάνει εδώ και 80 χρόνια, δηλαδή, τοπικά δομικά συστήματα» δήλωσε στον «Σ» ο κ. Κώστας Χατζηαντωνίου, εξηγώντας ότι, αυτό σημαίνει προσέγγιση του τρόπου κατασκευής σπιτιών σ’ ένα οικισμό.
«Η ιστορία ξεκίνησε για το Μανδράκι Νισύρου λόγω του ρήγματος που είχε δημιουργηθεί και είχαν προκληθεί ζημιές αρχικά σε 30 σπίτια – μετά αυξήθηκαν - από τους σεισμούς του 1996» ανέφερε ο κ. Χατζηαντωνίου, εξηγώντας πως, για να γίνει παρέμβαση και να προταθεί ένας τρόπος επισκευής και αποκατάστασης σπιτιών σε έναν παραδοσιακό Οικισμό, πρέπει να αναλυθεί το τοπικό δομικό σύστημα. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι, με βάση αυτές τις ενέργειες, οργανώθηκε από 5 Πολυτεχνεία αντίστοιχων χωρών η καταγραφή και του τοπικού δομικού συστήματος των Νικιών της Νισύρου, όπου διαπιστώθηκε πως, «το Μανδράκι με τα Νικιά είχαν σημαντικές διαφορές στον τρόπο δόμησης. Δηλαδή και σ’ ένα νησί, το δομικό σύστημα διέφερε από οικισμό σε οικισμό».
Με αφορμή, λοιπόν, τα σεισμόπληκτα της Νισύρου και με παρέμβαση του κ. Χατζηαντωνίου στην τότε υπουργό του υπουργείου Αιγαίου Ελισάβετ Παπαζώη, η διεπιστημονική ερευνητική ομάδα του Ε.Μ.Π. ανέλαβε να μελετήσει και το δομικό σύστημα του Ορεινού Ασφενδιού. «Η μελέτη αυτή, είναι ένα βοηθητικό υλικό στο πώς μπορεί να κάνει κανείς επεμβάσεις για αποκατάσταση στα υφιστάμενα χτίσματα» εξήγησε.
Το δομημένο περιβάλλον και η ζωή
«Έναν οικισμό, ειδικά αυτόν που είναι ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και έχει μοναδική ομορφιά, πρέπει να τον προσέχουμε σαν τα μάτια μας. Αν αρχίσει κανείς και χτίζει άσχημα, θα αλλοιωθεί όλο αυτό το περιβάλλον. Όσο για τις αποκαταστάσεις των παλιών σπιτιών, πρέπει να γίνονται με επιστημονικό τρόπο και πολύ σεβασμό. Αυτός είναι και ο στόχος της μελέτης. Να μπορεί, δηλαδή, να δει κανείς πώς μπορεί να επισκευάσει και να αποκαταστήσει ένα τέτοιο κτίσμα» είπε ο κ. Χατζηαντωνίου, προσθέτοντας πως, από την εμπειρία του σε άλλους οικισμούς της χώρας, έχει διαπιστώσει ότι, «κάποιοι έχουν καταλάβει ότι, η ζωή τους εξαρτάται από τη διατήρηση και την προσοχή του δομημένου περιβάλλοντος. Αυτό έχουν να παρουσιάσουν. Έναν καλό οικισμό. Άρα λοιπόν, αν έχουνε τουρίστες, επισκέπτες και ζωή, οφείλεται σ’ αυτό. Αν το καταστρέψουν, καταστρέφονται».
Εκτιμά πως, η Νίσυρος και λόγω της δουλειάς που έχουν κάνει επί χρόνια, «έχει πάρει ένα μήνυμα. Ο κόσμος έχει κατανοήσει ότι, το μέλλον του στηρίζεται και στη διατήρηση του οικισμού και η τοπική αυτοδιοίκηση, με όλες τις αδυναμίες της, είχε ανοιχτά τα αφτιά. Βοήθησε όλη αυτή την προσπάθεια και είδε ότι, απέδωσε».
Τρόποι παρέμβασης
Απαντώντας ο κ. Χατζηαντωνίου στο ποιος μπορεί να παρέμβει έτσι ώστε, ένας Οικισμός όπως λ.χ. το Ασφενδιού, να διατηρήσει την ιστορία και το χρώμα του, μας είπε πως, αρχικά, πρέπει να συνταχθεί νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα καθορίσει το πώς μπορεί να διατηρηθεί ο οικισμός. Με περιορισμούς και ελέγχους, κ.α.. Στη συνέχεια να παρέμβει η αρχιτεκτονική επιτροπή, το ΤΕΕ, ο δήμος, αλλά κυρίως, «να καταλάβουν τη σπουδαιότητα της υπόθεσης και οι ιδιοκτήτες και εμείς οι μηχανικοί. Τα παλιά κτίσματα, έχουν ένα «χαρακτήρα», σέρνουν μία ιστορία των όσων πέρασαν από κει και την εκπέμπουν. Το κάθε σπίτι είναι ξεχωριστό».
Περί «παλιάς δημογεροντίας»
Με την μεγάλη εμπειρία του στην επισκευή και αποκατάσταση παλαιών κτισμάτων, ο κ. Χατζηαντωνίου έχει διαπιστώσει πως, «σε πολλούς οικισμούς δεν υπάρχει ούτε το επίπεδο της παλιάς δημογεροντίας, η οποία κανόνιζε τον τρόπο δόμησης στα σπίτια. Δηλαδή, δεν μπορούσε για παράδειγμα, αυτός που ήταν σε ένα επικλινές έδαφος να κόψει τη θέα του άλλου ή τον αερισμό ή τον φωτισμό. Όλοι αυτοί οι οικισμοί, είναι προϊόντα αναγκαιότητας. Δεν είναι, κάνω το κομμάτι μου και εκφράζω τον νεοπλουτισμό μου με εξαμβλώματα και φτιασιδώματα όψεων, προβόλους, διάφορα αρχιτεκτονήματα για επίδειξη ή τεράστια πράγματα σε κλίμακες που δεν τα σηκώνουν. Υπήρχε λιτότητα, ήταν όλα δωρικά. Με λίγα λόγια, υπηρετούσαν την αξία που λέει πως, ωραίο είναι η έξαρση του χρήσιμου. Γι’ αυτό οι οικισμοί εκπέμπουν αυτή την ηρεμία και την ανθρωπιά. Η δημογεροντία έβαζε κανόνες και η κοινωνία είχε μάθει να τους σέβεται».
Εν κατακλείδι: Η συγκεκριμένη μελέτη, της οποίας αντίτυπο ευτυχώς έχει στα χέρια του ο κ. Χατζηαντωνίου (κάποια άλλα πρέπει να βρίσκονται ξεχασμένα σε κάποια συρτάρια…), δεν είναι τίποτε άλλο από έναν «μπούσουλα» για οποιονδήποτε θέλει να παρέμβει σε κτίσμα που βρίσκεται στον παραδοσιακό μας Οικισμό (σε κάθε Οικισμό) ή επιθυμεί να κατασκευάσει ένα νέο.
Αυτό βέβαια, έχει σαν προϋπόθεση να έχει συνειδητοποιήσει ακριβώς αυτό που μας είπε ο κ. Χατζηαντωνίου. Ότι, η διατήρηση του περιβάλλοντος είναι η ίδια μας η ζωή. Και κυρίως, να είναι έξυπνος. Διότι, είναι εξυπνάδα να διατηρείς ως τόπος το «χρώμα» σου και την ιστορία σου. Δυστυχώς όμως, όπως αποδεικνύεται, έχουμε κατακλυστεί από ένα σωρό ανόητους….
Σημείωση: Επειδή η μελέτη, δυστυχώς, δεν υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή, είναι αδύνατον να την «επικοινωνήσουμε» σε όσους ενδιαφέρονται να την διαβάσουν.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
