Κοινωνία Τετ 1 Απρ 2020
Ανατρέχοντας στον καταξιωμένο Κώο αρχαιοδίφη και
συλλέκτη λαογραφικού υλικού Ιάκωβο Ζαρράφτη, επέλεξα
μέσα από το πλήθος των καταγεγραμμένων από τον ίδιο
παροιμιών του νησιού της Κω να παρουσιάσω όσες εκφράζουν
λαϊκές ηθοπλασίες, όπως αυτές δημοσιεύθηκαν σε δυο άκρως
ενδιαφέρουσες εκδόσεις:
α) του Αυστριακού γλωσσολόγου Karl
Dieterich στο έργο του με τίτλο, μεταφρασμένο στα ελληνικά:
«Γλώσσα και λαϊκές παραδόσεις των νοτίων Σποράδων σε σχέση
με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου», Βιέννη 1908 και β) «Ιακ.
Ζαρράφτη Λαογραφικά εκ Κω, εκδιδόμενα υπό Δημητρ. Β.
Οικονομίδου», στη «Λαογραφία», τόμος ΙΓ΄, τεύχος ΓΔ΄,
Θεσσαλονίκη 1951.Οι ηθοπλαστικές παροιμίες, γραμμένες
σύμφωνα με την κωακή διάλεκτο, είναι οι ακόλουθες:
1.Όπου ’γαπήσει ξιδερόν του φαίνεται μελιτερόν.
2.Άϊ μου Γιώργη βούθα μου!.-Μα σειέ και συ τομ πούα
σου!
3.Ο φτωχός ο Φίλιππας ουλημέρη δούλευγε και το βράδυ
’πόκρευγε.
4.’Γαπούσ’η κόρη τοχ χορόν κι ηύρε κι άντρα λυριστήν.
5.Που κυνηγά δυο λαγούς, χάνει και τον ένα.
6.Αράθυμος καλόγερος, παντ’ άδεια η σακκούλα του.
7.Άθθρωπον από γενιά και σκύλλον από μάντρα.
8.Ζησ’ στομ Μαν να φας τριφύλλι.
9.Όπου καεί στον τραχανά, φυσά και το γιαούρτι.
10.Εις την αναβροχιάν καλόν και το χαλάζι.
11.Ο λόος σου με ’χόρτασε και το ψωμί σου φάτο.
 
12.Που το μικρομαθθαίνει, δεν το γεροξεχάνει.
13.Όπου πεινά, ψωμιά θωρεί κι όπου διψά ποτάμια.
14.Πάσα μια Κονιαριά (από το χωριό Κονιαριό) το γιαούρτι της
παινά.
15.’Πο σιανόμ ποτάμι τα ρούχα σου αλάργα.
16.Για πράξε, για μετάπραξε, για ’πο τογ κόσμολ λείψε.
17.Η ραθύμια με χαλά, η αγάπη με ’φελά.
18. ‘Οπού σιαστεί τοθ θεριστή, στ’ αλώνια δεμ μαλώνει.
19.Που σμίξει με τα πίτερα, οι χοίροι τομ μουδίζουν
(σκαλίζουν με τη μύτη τους).
20.Ώσπου ν’ ανέβει το σπαθί, προφταίνει το συμπάθειο (ή
η ελπίδα πεθαίνει τελευταία)
21.Γην όσην εμπορείς και σπίτιν ως να χωρείς.
Σείσμα, λύϊσμα και μύτη και λιμάγρα (πείνα) μεσ’ στο
σπίτι.
22.’Δε στημόνι, πάρε φάδι (ύφασμα ).
23.Πού να’ βρω χίλια φράματα, να φράξω χίλια στόματα.
24.Σ’ ένα τόπον ήτυχα κι ό,τι κάμναν ήκαμνα.
25.Είδες Τούρκο, γρόσια θέλει. Είδες κι άλλο, κι άλλα
θέλει.
26. ‘Οπού ’φελά (ωφελεί ) , παντού ’φελά.
27.Ποντικός στην τρύπα δεν εχώρει κι ήσυρνε και
κολοκύθθα.
28.Τα σύρν’ η ώρα, ο χρόνος δεν τα σύρνει.
29.Των φρονίμων τα μαντάτα οι λωλλοί τ’ αποσώνουν.
30.Αρύν, αρύν ( αραιό ) το φίλημα, για να μην έχεις μίλημα.
31.Ας έσει τόνομα ο θεριστής, τσ’ ας πέφτει να τσοιμάται.
 
32.Ας ειν’ καθάριο το γυαλί, τσ’ας ειν’κακά ’που το λαλεί.
33.Άσκημέ μου, ελ’ ας φάμεν! Όμορφέ μου, τι να φάμεν;
34.Άτθρωπον από γενιάς, τσαι στσύλτον (σκύλον) από
μάντρα.
35.Βοήθα μου, φτωσέ, να μη σου μοιάσω.
36.Όταν έσεις πέντε, κράτει, τσ’ όταν έσεις δυό, άστα τότε
πτσιό.
37.Καλά τα φαρdομάνικα, μα τάχουν οι παπά( δ)ες.
38.Κατά τον ανεβάτην, θα βρεις και κατηβάτην.
39.Λείψε από το κακό, μη σου κολλήσει κρίμα.
40.Που δεν πείθει λόγος, εκεί πέφτει ράβdος.
Zogas_dimitris