Ένας πόλεμος που έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητά μας, τόσο από τα ΜΜΕ και τα social media όσο και από τις ντόμινο συνέπειες που πυροδοτεί στην ενεργειακή κάλυψη των χωρών οι οποίες εξαρτώνται από τα αποθέματα αυτών που εμπλέκονται, αλλά και από τις πολιτικές προεκτάσεις που έχει καθώς και αυτές που μπορεί να δημιουργήσει. Δεν είναι ο πρώτος πόλεμος των τελευταίων χρόνων αφού χρόνια τώρα υπάρχουν πόλεμοι που διεξάγονται σε Συρία, Υεμένη, Σομαλία … Πόλεμοι από ξένη εισβολή, εμφύλιοι πόλεμοι, όλοι με θύματα άμαχο πληθυσμό με απελπισμένους πρόσφυγες, που καταφεύγουν, αν δεν χάσουν τη ζωή τους στη διαδρομή, σε χώρες που άλλες τους δέχονται, άλλες κλείνουν τα σύνορα τους και αυτές που τους δέχονται τους φυλακίζουν ως “ξένους εισβολείς”.
Γιατί λοιπόν αυτός ο πόλεμος τώρα έχει συγκλονίσει τόσο περισσότερο την κοινή γνώμη και προκαλεί τόσο ενδιαφέρον; Είναι ο πρώτος πόλεμος μετά από πολλά χρόνια σε ευρωπαϊκό έδαφος, σίγουρα τον νιώθουμε πιο κοντά μας, αλλά στην πραγματικότητα μας επηρεάζει περισσότερο από τους υπόλοιπους; Χωρίς να θέλουμε να υποβιβάσουμε τις συγκρούσεις που αυτή τη στιγμή μαίνονται σε άλλα μέρη του κόσμου, είμαστε αναγκασμένοι, όπως έχουμε κάνει και στο παρελθόν, να το δούμε λίγο από κοντά προσπαθώντας να καταλάβουμε το πως και το γιατί ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος. Γνώμονας είναι όχι να αναλύσουμε σε βάθος ένα τόσο περίπλοκο γεωπολιτικό γεγονός, όσο να δώσουμε στοιχεία αντιπληροφόρησης σε αυτό τον τεράστιο όγκο πληροφορίας που μας πλασάρεται καθημερινά και ίσως βοηθήσουμε εμάς και τους γύρω μας να διαμορφώσουμε μια θέση ως αυτόνομα πολιτικά όντα.
Ιστορικά
Η σημερινή Ουκρανία με πρωτεύουσα το Κίεβο ήταν το πρώτο ανατολικό σλάβικο κράτος που κατά το μεσαίωνα αναδείχθηκε σε ισχυρό έθνος. Το 1700 τα εδάφη της διαμοιράστηκαν στις γειτονικές δυνάμεις. Μετά από την “Αιώνια Συνθήκη Ειρήνης” το ανατολικό κομμάτι της Ουκρανίας δόθηκε στην Ρωσία. Οι όροι αυτής της συνθήκης έγιναν μόλις δεκτοί από την Πολωνία το 1710 και μετά τους Πολωνικούς διαμελισμούς όλες οι περιοχές της σημερινής Ουκρανίας πέρασαν υπό τον έλεγχο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η διένεξη λοιπόν ανάμεσα στη γειτονική δύση και ανατολή στην Ουκρανία ήταν κάτι που προϋπήρχε. Μετέπειτα κατά τη Ρωσική Επανάσταση το 1917 συγκροτήθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Ουκρανίας. Όταν επικράτησαν οι Μπολσεβίκοι το 1919 εγκαθίδρυσαν τη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας και το 1922 έγινε μια από τις ιδρυτικές δυνάμεις της ΕΣΣΔ. Την περίοδο 1941-1944 μετά από Γερμανική επίθεση κατά της Σοβιετικής ένωσης τα εδάφη της Ουκρανίας περνάνε υπό την κατοχή των δυνάμεων του άξονα. Μετά τον Β’ΠΠ η Ουκρανία επανέρχεται στην ΕΣΣΔ, διευρύνεται προς τα δυτικά αλλά και προς το νότο το 1954, με την μεταφορά της Κριμαίας στην επικράτεια της Ουκρανίας.
Με την πτώση της Σοβιετικής ένωσης το 1991 η Ουκρανία γίνεται για πρώτη φορά ανεξάρτητο κράτος και μετατρέπει το οικονομικό της σύστημα από σοσιαλιστικό σε “οικονομία της αγοράς”. Το 1994 υπογράφεται από Ρωσία, Αγγλία, ΗΠΑ και Κίνα το “μνημόνιο της Βουδαπέστης” με βάση το οποίο θα προστατευόταν η εδαφική της ακεραιότητα. Εκείνη την περίοδο βρέθηκε σε οικονομική ύφεση για περίπου 8 χρόνια και όταν πήγε να ανακάμψει ήρθε η παγκόσμια ύφεση το 2008 με δραματικές επιπτώσεις για αυτή αλλά και πολλές άλλες χώρες. Το 2004 η νίκη του φιλορωσικού κόμματος πυροδότησε μεγάλες κοινωνικές αναταράξεις μιας και το φιλοδυτικό και φιλορωσικό κομμάτι της Ουκρανίας ήταν πάντα σε ένα είδους διχασμό. Οι αναταράξεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα την ακύρωση του αποτελέσματος του δεύτερου γύρου και οδήγησαν στη νίκη της αντιπολίτευσης.
Από τότε και μέχρι τα τελευταία έτη οι φιλονατοϊκές και φιλορωσικές κυβερνήσεις στην Ουκρανία εναλλάσσονται με κοινό σκοπό την εκμετάλλευση του ενεργειακού και φυσικού πλούτου της χώρας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την απογοήτευση του Ουκρανικού λαού και τη μικρή συμμετοχή του γενικά στις εκλογές. Όταν το 2013 η τότε Ουκρανική κυβέρνηση ανέστειλε την εφαρμογή του συμφώνου που θα συνέδεε την Ουκρανία με την ευρωπαϊκή ένωση ήρθε αντιμέτωπη με μαζικές φιλοευρωπαικές διαδηλώσεις που οδήγησαν στην πτώση της και την διαφυγή του τότε προέδρου. Το 2014 οι συγκρούσεις στα γεγονότα του Μαϊντάν ήταν μεγάλες. Η αντίδραση ενός λαού που έχει φτωχοποιηθεί και η χώρα του έχει χρησιμοποιηθεί σαν πεδίο εκμετάλλευσης από ανατολή και δύση ήταν αναπόφευκτη. Δημιουργήθηκε λοιπόν η ευκαιρία για να πάρει κεφάλι η ακροδεξιά που μέσα στην αναμπουμπούλα εκτέλεσε, βασάνισε και εξαφάνισε χιλιάδες πολιτικούς της αντιπάλους, αριστερούς, προοδευτικούς ανθρώπους που θα ήταν εμπόδιο στα σχέδιά της. Η κυβέρνηση συνεργασίας που ακολούθησε δε δίστασε να φιλοξενήσει στους κόλπους της ακροδεξιά παράταξη, πράγμα όχι και τόσο σοκαριστικό μιας και υπήρχε ένα κομμάτι της κοινωνίας με παραδοσιακά ναζιστικά πιστεύω από την εποχή του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Επίσης έβγαλε εκτός νόμου αριστερές παρατάξεις και αποποινικοποίησε ναζιστικά σύμβολα.
Η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία επίσημα και οι εχθροπραξίες στο Ντονμπάς, όπου φιλορώσοι αυτονομιστές κηρύσσουν την ανεξαρτησία της περιοχής, δείχνουν πως υπάρχει μια προσπάθεια ατέρμονης επιβολής της κυριαρχίας στην περιοχή από ανατολή και δύση. Το 2019 ο Ζελένσκι εκλέγεται στην εξουσία με πρόσχημα να πατάξει τη διαφθορά και να βάλει τέλος στις συγκρούσεις στο ανατολικό κομμάτι της χώρας (ως ακόμη ένα πιόνι των δυτικών συμφερόντων) μέχρι που το 2021 ζητά από τις ΗΠΑ την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Όταν στις 22/2/2022 η Ρωσία αναγνώρισε την ανεξαρτησία δύο αποσχισθέντων δημοκρατιών στην περιοχή του Ντονμπάς, οι αυτονομιστές της περιοχής της ζήτησαν στρατιωτική βοήθεια. Στις 24/02/2022 ο Πούτιν ανακοίνωσε την έναρξη στρατιωτικής επιχείρησης κατά της Ουκρανίας με δικαιολογία την αποναζιστοποίηση της χώρας και από τότε ξεκινάει ένας πόλεμος που καθημερινά κλιμακώνεται. Γιατί λοιπόν τόση πρεμούρα για τον έλεγχο της Ουκρανίας; Τι είναι αυτό που αξίζει την απώλεια τόσων ζωών και τόσο μεγάλο οικονομικό κόστος σε μια ήδη αποδυναμωμένη οικονομικά Ρωσία;
Γεωπολιτικά στοιχεία
Από γεωγραφικής πλευράς η Ουκρανία βρίσκεται σε έναν σύνδεσμο μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρώπης για τη διεξαγωγή διεθνούς εμπορίου.
Επίσης τα Ουκρανικά εδάφη είναι πλούσια σε φυσικό αέριο, άνθρακα, σίδηρο, τιτάνιο, μαγγάνιο, σιτηρά κλπ και όλως τυχαίως τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου βρίσκονται στην θαλάσσια περιοχή της Κριμαίας.
Συνεπώς, η Ουκρανία, με τον ανεκμετάλλευτο εν πολλοίς τεράστιο φυσικό της πλούτο, αποτελεί το Νο 1 «βραβείο» για όποια υπερδύναμη καταφέρει να την ελέγξει, ειδικά σε ένα μέλλον ενεργειακά ανασφαλές, με τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου να φθίνουν, την «πράσινη ενέργεια» να παραπαίει, και την πυρηνική να αμφισβητείται…
Ιστορικά η αχίλλειος πτέρνα της Ρωσίας ήταν η μη πρόσβασή της στον Ατλαντικό Ωκεανό στον οποίο διεξάγεται το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών διαδρομών στον πλανήτη.
Η γεωγραφική πραγματικότητα αναγκάζει λοιπόν το Κρεμλίνο να στραφεί προς τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Το λιμάνι της Σεβαστούπολης είναι το μοναδικό πραγματικά σημαντικό λιμάνι της Ρωσίας σε θερμά ύδατα, καθώς της δίνει πρόσβαση στο διεθνές εμπόριο. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η Ρωσία κάνει μια προσπάθεια να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη ζώνη επιρροής της που θα ξεκινάει από τα Ρωσικά εδάφη και θα οδηγεί με ασφάλεια τα εμπορεύματά της στη μαύρη θάλασσα.
Επίσης η ενδεχόμενη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου νατοϊκού μετώπου στα σύνορα της, ενώ οι στρατιωτικές βάσεις στην Ουκρανία αποτελούσαν casus belli για τη Ρωσία από την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Ως αντιφασίστες μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε το ρόλο της ακροδεξιάς μέσα σε όλα αυτά τα γεγονότα.
Στην Ουκρανία η δράση και η πορεία των ακροδεξιών νεοναζιστικών μορφωμάτων παρουσιάζεται ως μειοψηφική και αδύναμη, ειδικά μετά τη ρωσική εισβολή, στα πλαίσια της δυτικής προπαγάνδας, καθώς γίνεται προσπάθεια να ξεπλυθούν τα νεοναζιστικά τάγματα και ομάδες με το να παρουσιάζονται ως η ετοιμοπόλεμη εθνοφρουρά που αμύνεται..
Αποκρύπτονται δε οι πολύ στενές σχέσεις τους με την κυβέρνηση, ο ενεργός τους ρόλος στην εκπαίδευση της νεολαίας σε νεοναζιστικές ιδέες, στη στρατολόγηση ξένων νεοναζί με όπλα και εκπαιδευτές πληρωμένους από τη CIA (..), όπως και ο κυρίαρχος ρόλος τους στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής..
Λίγα λόγια για το τάγμα Αζόφ…
Η ένοπλη πτέρυγα των Αζόφ αποτελείται από περίπου 3.000 πολύ καλά οπλισμένους πολεμιστές που έπαιξαν κεντρικό πολεμικό ρόλο στον εμφύλιο της Ουκρανίας και τώρα αποτελούν επίσημο τμήμα των Ενόπλων Δυνάμεων του Κιέβου. Στη δράση του τάγματος καταγράφονται και οι βάρβαρες επιθέσεις σε γκέι, Εβραίους, Ρομά, αντιφασίστες, ηλικιωμένους εθνικά Ρώσους και άλλους “ακάθαρτους”. Δράσεις τις οποίες έχουν καταγγείλει Διεθνείς οργανώσεις και ήταν ευρέως διαδεδομένες σε όλη την υπό την κυβέρνηση του Κιέβου Ουκρανία. Αυτές συνοδεύονταν από λαμπαδηδρομίες που θυμίζουν εκείνες που τελικά πυροδότησαν τη Γερμανία των δεκαετιών του 1920 και του 1930… Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι η αστυνομία και οι επίσημες αρχές δεν κάνουν τίποτα για να αποτρέψουν αυτές τις νεοφασιστικές πρακτικές ή να διώξουν τους δράστες. Αντίθετα, το Κίεβο τους ενθαρρύνει επισήμως και συστηματικά αποκαθιστώντας, ακόμη και μνημονεύοντας Ουκρανούς συνεργάτες των ναζί που έλαβαν μέρος στα πογκρόμ εξόντωσης, όπως και τους ηγέτες τους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετονομάζοντας δρόμους προς τιμήν τους, χτίζοντας μνημεία σε αυτούς, ξαναγράφοντας ιστορία για να τους δοξάσουν και πολλά ακόμη…
Το 2015 το ουκρανικό κοινοβούλιο νομιμοποιεί δύο παραστρατιωτικές οργανώσεις, τον Οργανισμό Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) και τον Ουκρανικό Εξεγερμένο Στρατό, (UPA), οι οποίες συνεργάστηκαν με τους Ναζί και συμμετείχαν στο Ολοκαύτωμα και κατάσφαξαν χιλιάδες Εβραίους και 70.000-100.000 Πολωνούς…
Το κίνημα Αζόφ εδραίωσε ένα διεθνές πολιτικό και στρατιωτικό δίκτυο με νεοναζιστικές ομάδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Συμμετείχε στη «Σιδηρά Πορεία» (Iron March), ένα ψηφιακό φόρουμ νεοναζί, όπου μετείχε και η Χρυσή Αυγή. Το φόρουμ λειτούργησε από το 2011 ως το 2017 και, σύμφωνα με την αμερικανική οργάνωση Νομικό Κέντρο Southern Poverty, τα μέλη του ενέχονταν σε κάπου 100 δολοφονίες μίσους.
Από τη μεριά της Ρωσίας οι αναφορές για «αποναζιστοποίηση» της Ουκρανίας, δεν είναι τυχαίες, παρότι υποκριτικές, ειδικά αν συνδυαστούν με τη διαχρονική υποστήριξη του Κρεμλίνου σε οργανώσεις που τρέφουν μια κάποια αδυναμία στο φασισμό. Πολλοί νεοναζί στην Ευρώπη λαμβάνουν εκπαίδευση σε κέντρα εκπαίδευσης στη Ρωσία εγκεκριμένα από το κράτος. Η Ρωσία με το αυτοκρατορικό της παρελθόν και το αυταρχικό της παρόν, προσελκύει τα ακροδεξιά δυτικά πλήθη.
Η πιο γνωστή νεοφασιστική οργάνωση της Ρωσίας είναι το «Ρωσικό Αυτοκρατορικό Κίνημα», με έδρα την Αγία Πετρούπολη. Η οργάνωση αυτή διαθέτει και ένα παραστρατιωτικό τμήμα, την «Αυτοκρατορική Λεγεώνα», καθώς και ένα στρατόπεδο ονόματι «Παρτιζάν», στα περίχωρα της Πετρούπολης, όπου παραδίδει κανονική στρατιωτική εκπαίδευση στα μέλη της. Την ώρα που όσοι αντιπολιτεύονται τον Πούτιν καταλήγουν… στο χώμα ή στη φυλακή, το Ρ.Α.Κ. είναι ελεύθερο, όχι μόνο να λειτουργεί, αλλά και να εκπαιδεύει μισθοφόρους στο στρατόπεδό του.
Η χρησιμότητα των παραστρατιωτικών ομάδων κι από τις δύο πλευρές σε μία πολεμική σύγκρουση είναι π ρ ο φ α ν έ σ τ α τ η, καθώς αναλαμβάνουν τη «βρόμικη δουλειά», χωρίς να εκτίθεται απ’ ευθείας ο τακτικός στρατός ή η κυβέρνησή τους.
Πέρα από το ιδεολογικό φάσμα του καθενός, η δικαιολόγηση της πάταξης του τάγματος Αζόφ από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φαντάζει αφελής. Όποια έκβαση και να έχει η πολεμική αυτή σύρραξη, ο εθνικισμός και από τις δύο πλευρές θα είναι σίγουρος νικητής, μιας και ο πόλεμος πάντα τον θρέφει.
Και σε όλο αυτό το νεοναζιστικό συρφετό έρχονται να προστεθούν οι διωγμοί του Τύπου και των δημοσιογράφων ώστε να δρουν ανεξέλεγκτοι οι φασίστες..
Στα θύματα του πολέμου έρχονται να προστεθούν η Ελευθεροτυπία, το δικαίωμα στην πολύπλευρη ενημέρωση και πολιτική έκφραση. Ένας παράλληλος πόλεμος προπαγάνδας κορυφώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο με όπλα την διασπορά ψευδών ειδήσεων και εικόνων σε διαδίκτυο, τηλεοπτικούς σταθμούς, εφημερίδες, ιστοσελίδες και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Στόχος -ποιος άλλος- η χειραγώγηση της κοινής γνώμης και θύματα όλοι εμείς.
Η ελευθεροτυπία πλήττεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο μέσω της πρόσφατης απόφασης της ΕΕ που αφορά στο αποκλεισμό ρωσικών ειδησεογραφικών πρακτορείων και ιστοσελίδων, ακολουθώντας την αντιδημοκρατική ‘‘συνταγή’’ των εμπλεκομένων στον πόλεμο χωρών (Ρωσίας-Ουκρανίας) όπου η ελευθερία στην έκφραση αποποινικοποιείται πλέον όσο ποτέ άλλοτε, ακόμα και με ποινές φυλάκισης ετών. Πρωτόγνωρες αποφάσεις ακύρωσης ακόμα και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στη χώρα μας από ρωσικούς οργανισμούς συνθέτουν ένα δυστοπικό τοπίο που -όχι άδικα- αποκαλείται σαν νεο-μακαρθισμός επαναφέροντας μας στις πιο σκοτεινές εποχές του προηγούμενου αιώνα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από το Φεβρουάριο του 2021, όλος ο ανεξάρτητος Τύπος της Ουκρανίας είναι υπό διωγμό. Εννέα ειδησεογραφικοί ιστότοποι έκλεισαν εν μία νυκτί. Γιατί η κυβέρνηση, λέει, “κυνηγάει τα fake news”. Στο πλευρό της κυβέρνησης και η πρεσβεία των ΗΠΑ στο Κίεβο, που βρίσκει πολύ καλές τις ενέργειες κατά της ελευθεροτυπίας γιατί η Αμερική “υποστηρίζει τις προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η κακή ρωσική επιρροή”.
Πρωταγωνιστές στην προπαγάνδα είναι και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μέσω των οποίων διαδίδονται ψευδείς ειδήσεις και επιλεκτικά άλλοτε λογοκρίνονται και άλλοτε επιτρέπονται αναρτήσεις με φιλοναζιστικό περιεχόμενο.
Όπως αρχικά αναφέρθηκε, ήταν και είναι σε εξέλιξη σημαντικές πολεμικές συγκρούσεις ανά τον κόσμο με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να έχουν ξεριζωθεί από τα σπίτια τους. Αναφορικά με τον πόλεμο της Ουκρανίας παρατηρείται μία εντελώς διαφορετική νοηματοδότηση στην έννοια του ανθρώπινου πόνου, της προσφυγιάς και του πολέμου που υποδεικνύει μια εντελώς διαφορετική αξία στην ανθρώπινη ζωή η οποία προέρχεται ξεκάθαρα από τον τόπο καταγωγής, το χρώμα και τον θρησκευτικό προσανατολισμό. Οι ακραίες ρατσιστικές δηλώσεις που προέρχονται από κυβερνητικά χείλη καλλιεργούν το διαχωρισμό περί κανονικών και μη προσφύγων και νομιμοποιούν το συστημικό ρατσισμό. Στον απλό λαϊκό λόγο γίνεται ξεκάθαρη η ταύτιση που υπάρχει με τον ουκρανικό λαό λόγω κουλτούρας, θρησκείας, γεωγραφικής τοποθεσίας, εξωτερικών χαρακτηριστικών και παράλληλα αναπαράγονται σεξιστικά σχόλια προς τις ουκρανικές θηλυκότητες. Τα τελευταία χρόνια οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έκλεισαν τα σύνορά τους στις προσφυγικές ροές ενώ τώρα συγκινούν με την αλληλεγγύη που δείχνουν στους πρόσφυγες της Ουκρανίας, ενώ παράλληλα πρόσφυγες που έχουν βρει άσυλο στην Ουκρανία καλούνται να αντιμετωπίσουν ξανά την προσφυγιά και δε γίνονται αποδεκτοί στις ίδιες χώρες.
Ας αναρωτηθούμε λοιπόν, γιατί ενώ από το 2015 η καθημερινότητα των Ελλήνων επηρεάστηκε τόσο πολύ λόγω των προσφυγικών ροών από μη δυτικές χώρες, τώρα θεωρούμε και αντιμετωπίζουμε ως μεγαλύτερη “συμφορά” αυτόν τον πόλεμο; Είμαστε υπέρ της αλληλεγγύης χωρίς διακρίσεις και διαχωρισμούς σε όλους τους πρόσφυγες και είμαστε ενάντια στην υποκρισία της δύσης για το πως αντιμετωπίζει αυτό το προσφυγικό κύμα.
